Ιλιά Ρέπιν – με την Ουκρανία στην καρδιά
Συνεχίζουν να τον αποκαλούν «Ρώσο καλλιτέχνη», παρά το γεγονός ότι ο Ιλιά Γεφίμοβιτς γεννήθηκε στην επαρχία του Χάρκοβο, στην οικογένεια ενός Ουκρανού Κοζάκου και ζούσε στα ουκρανικά εδάφη για 20 χρόνια. Ο Τάρας Σεβτσένκο ζούσε για πολύ καιρό στην Αγία Πετρούπολη, αλλά παρέμενε Ουκρανός ποιητής και καλλιτέχνης. Ο Μπετόβεν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Βιέννη, ο Σοπέν στο Παρίσι. Αλλά ο τόπος διαμονής δεν άλλαξε την εθνικότητά τους. Και τέτοια παραδείγματα στην ιστορία της τέχνης υπάρχουν εκατοντάδες.
Ο Ιλιά Ρέπιν αγαπούσε με πάθος την Ουκρανία. Αυτή ήταν η πατρίδα του. Εδώ γεννήθηκε, για πάντα γοητευμένος από τη φύση, τους ανθρώπους, τα έθιμά τους, την καθημερινότητα, τη λαϊκή τέχνη. Οι δημιουργικές, παιδαγωγικές και δημόσιες δραστηριότητές του συνδέονταν επίσης με την Ουκρανία. Με μεγάλο ενθουσιασμό, ο δάσκαλος έγραψε για την ουκρανική τέχνη, υποστήριξε τα έργα των Ουκρανών καλλιτεχνών, καθώς και τη δραστηριότητα των σχολείων των ζωγράφων Μ. Μουράσκο στο Κίεβο, Μ. Ραγεύσκα-Ιβανοβα στο Χάρκοβο, του σχολείου ζωγραφικής της Οδησσού.
Ο Ιλιά Ρέπιν ήταν Ουκρανός και στη βάση της δημιουργικότητάς του. Ο καθηγητής της Τέχνης Γιούρι Μπελίτσκο, στη μελέτη του για τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη γράφει: «το ουκρανικό θέμα στα έργα του Ρέπιν προέρχεται από τις βαθιές σχέσεις του καλλιτέχνη με την Ουκρανία, τις οποίες δεν έσπασε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η Ουκρανία ήταν Πατρίδα για τον Ρέπιν. Η ιστορία της Ουκρανίας, η ζωή του λαού της, η φύση της του έδωσαν τις πρώτες εντυπώσεις της ζωής και στη συνέχεια πάντα ανησύχησαν την καλλιτεχνική φαντασία του. Ήταν εδώ που δανείστηκε υλικό για πολλά παγκοσμίου φήμης έργα του. Το ουκρανικό θέμα περνάει σε όλη την δημιουργικότητα του Ρέπιν, από την μισό-παιδική ακουαρέλα «Banduryst» {παίκτης του μπαντούρα – ουκρανικό μουσικό όργανο} και τελειώνοντας με την τελευταία στη ζωή του καλλιτέχνη ζωγραφική «Gopak» {ουκρανικός παραδοσιακός χορός}.
Στους πίνακες του Ρέπιν, το ουκρανικό στοιχείο λάμπει με όλα τα χρώματα του. Είναι η ζωγραφικές όπως « Ουκρανική χωριάτισσα» (1886), «Πορτραίτο του Σεβτσένκο» (1888), «Vechornytsi*» (1881), «Βόλνιτσα** της Μαύρης Θάλασσας» (1908), καρτ ποστάλ «Προμηθέας» με βάση τα έργα του Σεβτσένκο (1910), τέσσερα σκίτσα για το μνημείο στον ποιητή (1912) και άλλες. Οι πίνακες με ουκρανικό θέμα «Βόλνιτσα** της Μαύρης Θάλασσας» και «Gaydamaky***» πωλήθηκαν στο εξωτερικό.
Το 1867 ο Ρέπιν έφτασε στην Τσουγκούιβ (πόλη στην περιοχή του Χάρκοβο) και έγραψε μια επιστολή στον Πράχοβ: «Η Ουκρανία έχει εκπληκτικά πολύχρωμο ουρανό. Τώρα έχω συνηθίσει λίγο, αλλά στην αρχή μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Και όχι μονό ο ουρανός. Τα πάντα, ακόμα και η σκόνη που σηκώνουν τα πρόβατα, αντανακλούν το ουράνιο τόξο. Το πράγμα ζωγραφισμένο εδώ πρέπει να λάμψει με το χρώμα του και να σκοτώσει όλο το χλωμό που είναι ζωγραφισμένο στα βόρεια (βόρεια – δηλαδή στην Αγία Πετρούπολη -. Ed)»
Ο ίδιος επίσης είπε «μόνο οι Ουκρανές και οι Παριζιάνες ντύνονται με γούστο» Και για τις Ουκρανές, «Και τι δουκάτα φοράνε, κολιέ !! Κορδέλες, λουλούδια !! Και αυτά τα πρόσωπα !! Και τι γλώσσα !! Απλά γοητεία, γοητεία, γοητεία !!! "
Η απεικόνιση των Ουκρανών Κοζάκων, η ζωγραφική «Κοζάκοι της Ζαπορίζιε γράφουν επιστολή στον Τούρκο σουλτάνο» έφερε τη φήμη στον καλλιτέχνη. Η ιδέα εμφανίστηκε όταν ήταν 34 ετών και κατάφερε να την κάνει πράξη μόνο στα 47. Ο καλλιτέχνης πήρε αυτήν την δουλειά σοβαρά - μελέτησε τα όπλα των Κοζάκων και τα είδη ένδυσης, διαβουλευόταν τακτικά με τον Ουκρανό ιστορικό Γιαβορνίτσκι και ακόμη περισσότερο καιρό έψαχνε μοντέλα. Τον πίνακα αγόρασε ο αυτοκράτορας Αλεξάνδρος ο 3ος για 35 χιλ. ρούβλια - ένα τεράστιο ποσό.
Ουκρανικά ίχνη μπορούμε να διακρίνουμε σε μια άλλη δουλειά «Δεν περιμένανε». Αν θα κοιτάξετε τις εικόνες στον τοίχο, τότε θα δείτε ένα πορτρέτο του Σεβτσένκο.
Παρά όλες τις διακρίσεις και τις τεράστιες αμοιβές, ο ίδιος ο Ρέπιν αποκαλούσε τον εαυτό του ως επίπονη μετριότητα. Τα τελευταία χρόνια, όταν ο καλλιτέχνης ζούσε ήδη στη Φινλανδία, γύρισε και πάλι στο θέμα της Ουκρανίας και των Κοζάκων της Ζαπορίζιε.
Στο Τσουγκούεβ, μετά την αποκατάσταση, ξεκίνησε να λειτουργεί το σπίτι-μουσείο του Ρέπιν, το οποίο περιέχει 10 έργα του. Τα έργα του Ιλιά Ρέπιν διατηρούνται επίσης στο Μουσείο Τέχνης του Χάρκοβο και στην Εθνική Πινακοθήκη του Κιέβου.
Άννα Μανιάτη
* Βετσορνίτσι: μια από τις μορφές βραδινής διασκέδασης στην Ουκρανία το φθινόπωρο-χειμώνα που λάμβαναν χώρα στα σπίτια. Στις βετσορνίτσα έλεγαν παραμύθια, χόρευαν, συνδυάζοντας τον ελεύθερο χρόνο με την εργασία.
** Βόλνιτσα: από την ουκρανική λέξη «βόλια» - ελευθερία. Ήταν ο τόπος όπου οι δούλοι ξέφυγαν από τους ιδιοκτήτες, αποκτώντας έτσι κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας.
*** Γκαινταμάκ (πλ. «γκαινταμάκι»): το όνομα των Ουκρανών λαϊκών εξεγερμένων στη Δεξιά όχθη της Ουκρανίας, οι οποίοι παρέμειναν μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα υπό την κυριαρχία της Rzeczpospolita.
