Ουκρανικό μαντίλι: ένα μυστικιστικό φυλακτό

Σήμερα, ένα κασκόλ είναι ένα αρκετά δημοφιλές αντικείμενο στην ντουλάπα μιας σύγχρονης γυναίκας, ένα φωτεινό και μοντέρνο αξεσουάρ. Μπορούμε λοιπόν να

επιστρέψουμε στην προέλευση, στον ξεχασμένο μυστικισμό των γυναικών;

Το μαντήλι είναι ένα σύμβολο της στοργής, της αγάπης, της πίστης, του αποχαιρετισμού, της θλίψης, του δέους και είναι σημαντικό τελετουργικό αντικείμενο. Αυτό αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ουκρανικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Από τα παλιά χρόνια, στα εδάφη της Ουκρανίας το μαντήλι δεν ήταν μόνο ένα υποχρεωτικό κάλυμμα κεφαλής για τις παντρεμένες γυναίκες, αλλά και ένα ειδικό ιερό αντικείμενο, που παραδόθηκε από γενιά σε γενιά.

Τα μαντήλια συνόδευαν τον άνθρωπο καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα χρησιμοποιούσαν παραδοσιακά όταν γεννιόταν ένα παιδί και, στη συνέχεια, στη βάπτιση του. Οι νεαροί δένονταν με το μαντίλι σε σχήμα σταυρού από τις μητέρες τους. Πίστευαν ότι αυτό το μαντήλι θα τους έσωζε από κάθε κίνδυνο. Όταν ερχόταν στο σπίτι μιας κοπέλα για τον αρραβώνα, εκείνη έπρεπε να χαρίσει στο παλικάρι ένα μαντίλι ως σήμα ότι συμφωνούσε και παντρευόταν από αγάπη. Στο γάμο, ακόμα και σήμερα διατηρείται η παράδοση η νύφη να καλύπτεται τρεις φορές με το μαντίλι, που σημαίνει μετάβασή της στο καθεστώς της παντρεμένης γυναίκας.

Στα αρχαία χρόνια οι γυναίκες είχαν οι ίδιες κασκόλ για όλες τις περιπτώσεις. Υπήρχαν εορταστικά κασκόλ (για την εκκλησία) και καθημερινά, για τη δουλειά στο χωράφι ή στο αγρόκτημα. Έλεγαν ότι όσο πλούσιο φαίνεται το μαντήλι, τόσο πλούσια είναι και οικογένεια. Οι νέες γυναίκες φορούσαν άσπρα ή φωτεινά κασκόλ, οι ηλικιωμένες γυναίκες πιο σκούρα χρώματα, και οι χήρες μόνο μαύρα. Τα κασκόλ είχαν επίσης διαφορετικά μεγέθη: τα μικρά ήταν πιο συνηθισμένα, με τα μεγάλα τύλιγαν το κεφάλι και το στήθος για να ζεσταθεί. Για παράδειγμα, αν μια γυναίκα κρατούσε μικρό παιδί, τότε τυλιγόνταν και οι δύο με το ίδιο κασκόλ.

Στα παλιά χρόνια τα μαντήλια ήταν διακοσμημένα με γεωμετρικά σχήματα, ως επί το πλείστον λευκά, κεντημένα στο χέρι με ασημένια ή χρυσή κλωστή. Από τον 18ο αιώνα υπήρχαν κασκόλ με σχήματα λουλουδιών. Αυτά τα μοτίβα, που έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα, προέρχονται από τους νότιους Σλάβους, τους Τούρκους και τους Πέρσες.

Ποια ήταν τα κασκόλ στην αρχαιότητα;

Τα κασκόλ είχαν λευκό χρώμα, και αυτό είναι ο εθνικός ουκρανικός χαρακτήρας. Εκτός από το λευκό κασκόλ, οι κάτοικοι της Μπουκοβίνα κάλυπταν το κεφάλι τους με λευκές πετσέτες. Χρησιμοποιούνταν σε επίσημες περιπτώσεις. Το έπλεκαν από λεπτές κλωστές διαπλέκοντας μεταξωτή κλωστή. Το πάχος των νημάτων και η ποσότητα μεταξιού στην πετσέτα έδειχνε τον πλούτο της οικογένειας. Οι νεαρές γυναίκες διακοσμούσαν την πετσέτα με στεφάνι από λουλούδια.

Κάποτε τα ουκρανικά κασκόλ ήταν κεντημένα με μετάξι. Χρησιμοποιούταν περισσότερο κόκκινο, μπλε, πράσινο, κίτρινο και ροζ χρώμα. Στη Μπουκοβίνα, τα πιο συνηθισμένα ήταν κασκόλ με κόκκινο και πράσινο φόντο με διάφορα διάσπαρτα λουλούδια. Πιο σπάνιο ήταν το μαύρο χρώμα. Τα μπλε νήματα δε χρησιμοποιούνται ποτέ ξεχωριστά.

Το σχέδιο των μαντίλιων ήταν ως επί το πλείστον γεωμετρικό και τον 18ο αιώνα μπήκαν στη μόδα τα floral σχέδια - λουλούδια τριαντάφυλλου, κενταυρίου, γαρίφαλα. Πολύ σπάνια σε παλιά ουκρανικά κασκόλ μπορείτε να βρείτε εικόνες πουλιών: κόκορες, περιστέρια ...

Το μαντίλι έχει παίζει επίσης μαγικό ρόλο, ήταν φυλακτό. Ήταν απαραίτητο χαρακτηριστικό της τελετής του γάμου. Ο γαμπρός πλάγια στη μέση είχε ένα κόκκινο μαντήλι. Το μαντίλι, με το οποίο η μητέρα οδηγούσε το ζευγάρι από και στο σπίτι κατά τη διάρκεια του γάμου έπρεπε να είναι φωτεινό, έτσι θα είναι και η ζωή των νιόπαντρων.

Όταν ο γαμπρός ερχόταν στη νύφη, έφερνε το γαμήλιο μαντίλι (τουρπάν). Στη συνέχεια, ο γαμπρός το έδενε πάνω από τον ώμο της νύφης. Αυτό το τουρπάν η νύφη δεν έπρεπε να αποχωριζόταν κατά τη διάρκεια ολόκληρου του γάμου. Και όταν ήταν η ώρα κάλυψης της νύφης με κασκόλ, ο γαμπρός παρέδιδε το τουρπάν στον αδελφό της νύφης ή σε ένα στενό φίλο. Στη συνέχεια, η μητέρα έβγαζε το πέπλο από τη νύφη και την κάλυπτε με αυτό το μαντήλι (τουρπάν).

Το έθιμο της «κάλυψης» της νύφης με κασκόλ υπάρχει και σήμερα. Αυτό σήμαινε ότι δεν θα πήγαινε ποτέ να χαζέψει με τις φίλες, επειδή έγινε έγγαμη γυναίκα, ερωμένη στο σπίτι. Κατά την διάρκεια του γάμου τα χέρια του ζευγαριού πρέπει να είναι κολλημένα με μικρά μαντήλια. Δεν έχουν δικαίωμα να χαιρετήσουν κάποιον με «γυμνά» χέρια, έτσι ώστε κανένα κακό να μην επηρεάζει την οικογένειά τους. Αυτά τα μαντήλια στο τέλος του γάμου δενόταν μεταξύ τους και αποθηκευόταν μαζί με τα γαμήλια ρούχα ως φυλακτό της οικογένειας.

Στην εποχή των Κοζάκων υπήρχε ένα έθιμο: κάθε κορίτσι χάριζε ένα κεντημένο μαντήλι στον αρραβωνιαστικό της. Το μαντίλι συμβόλιζε την αληθινή αγάπη.

Μετάφραση: Άννα Μανιάτη

Πηγή: 1