Δέκα φυλαχτά, τα οποία πρέπει να είναι σε κάθε ουκρανικό σπίτι
«Το ουκρανικό σπίτι έχει πλούσια προίκα». Τόσο σύντομα και με ακρίβεια μπορεί να περιγραφεί μια τυπική ουκρανική κατοικία. Πράγματι, τα παλιά σπίτια σε διάφορες περιοχές της Ουκρανίας είναι πραγματικός θησαυρός και αντικατοπτρίζουν το παρελθόν. Αποτελούν μοναδικά μνημεία που έχουν διατηρήσει τα παραδοσιακά είδη ουκρανικής χειροτεχνίας όπως κεντήματα, υφαντά, κεραμικά, ζωγραφική αυγών, σιδηρουργία, πλέξιμο, ξυλουργική, κατασκευές από γυαλί και πολλά άλλα.
Το σπίτι προστάτευε όχι μόνο από τις απειλές των στοιχείων της φύσης, αλλά και από το κακό, φύλαγε την καθαρότητα της ανθρώπινης ψυχής. Από μόνη της η ουκρανική κατοικία ήταν ήδη ένα φυλαχτό. Το έθιμο της διακόσμησης των σπιτιών με φυλαχτά προέρχεται από τους αρχαίους χρόνους. Οι πρόγονοί μας τα έφτιαχναν με τα χέρια τους από φυσικά υλικά. Τα εργόχειρα προστάτευαν την κατοικία από το κακό μάτι, έφερναν την ευημερία, την ειρήνη, την αγάπη, ακόμα και την θεραπεία.
Το οικουμενικό φυλαχτό, αυτό που θα έκανε πραγματικότητα όλα τα προαναφερθέντα, δεν υπήρχε. Το κάθε ένα είχε κάτι το ιδιαίτερο, κάποιο σημαντικό χαρακτηριστικό. Μεγάλη σημασία δεν είχε μόνο το φυλαχτό, αλλά και το μέρος όπου το τοποθετούσαν στο σπίτι. Ας δούμε τις ιδιότητες κάποιων εκ αυτών:
Η πετσέτα
Προστατεύει το σπίτι και την οικογένεια από το «κακό μάτι». Πετσέτες κρεμούσαν στις ιερές εικόνες, οι οποίες κάποτε υπήρχαν σε κάθε σπίτι και πάνω από τις οικογενειακές φωτογραφίες, ούτως ώστε να προστατεύον τους συγκεκριμένους ανθρώπους από την κακή τύχη. Πετσέτες τοποθετούσαν πάνω από τα παράθυρα και τις πόρτες, διότι το κέντημα στις άκρες δεν επέτρεπε στα κακά πνεύματα να μπουν στο σπίτι. Τα πράγματα που περνούν από γενιά σε γενιά, κατέχουν μια ειδική δύναμη. Συχνά, το οικογενειακό φυλαχτό ήταν μια πετσέτα γάμου. Αυτό το ισχυρό και προικισμένο με αγάπη φυλαχτό προσέδιδε και μια υπέροχη λεπτομέρεια στο ντεκόρ. Απίστευτα μοτίβα, μια ποικιλία από χρώματα και κομψότητα, προκαλούσαν έκπληξη στους επισκέπτες του σπιτιού.
Τα μαγειρικά σκεύη
Αυτό το συνηθισμένο στοιχείο της ζωής, επίσης είχε τη δύναμη του φυλαχτού. Οι πρόγονοί μας χρησιμοποίησαν κεραμικά σκεύη, τα οποία συνήθως κατασκεύαζαν μόνοι τους. Παρά το γεγονός ότι τα σκεύη ήταν απλά, έβαζαν σε αυτά τις καλύτερες σκέψεις τους. Εάν αγόραζαν τα μαγειρικά σκεύη, οπωσδήποτε άκουγαν τι «έλεγαν».
Ο κάθε ένας από εμάς ξέρει ότι στο σπίτι δεν πρέπει να υπάρχουν ραγισμένα πιάτα.
Ο ισχυρισμός αυτός προέκυψε επειδή τα πιάτα θεωρούνταν ζωντανά. Είναι όπως ο άνθρωπος, γεννιέται, ζει και πεθαίνει. Τα ραγισμένα και σπασμένα δοχεία ή πιάτα, τα έθαβαν στο έδαφος.
Το πέταλο
Το πέταλο σε πολλές χώρες έχει μία συγκεκριμένη έννοια, ως το σύμβολο της καλής τύχης, της ευτυχίας, της αφθονίας και παράλληλα ως το φυλαχτό κατά των δυνάμεων του κακού. Υπήρχε η πεποίθηση ότι το κακό πνεύμα μετακινείται κυκλικά, όμως όταν περάσει από το σημείο όπου το πέταλο έχει σπάσει, αναγκάζεται να γυρίσει πίσω. Για αυτό το λόγο, το πέταλο κρεμούσαν πάνω από όλα εκείαν τα σημεία του σπιτού, μέσω των οποίων μπορούσε να κυκλοφορήσει το κακό πνεύμα, δηλαδή πόρτες, παράθυρα, και ούτω καθεξής.
Ο ιδιοκτήτης έπρεπε να τοποθετεί το πέταλο πάνω από την πόρτα μαζί με την ιδιοκτήτρια. Θα έπρεπε και οι δύο να έχουν θετική διάθεση, να σκέφτονται καλά πράγματα, όπως η επιτυχία στις δουλειές και οι μυστικές επιθυμίες τους. Αν βρείτε ένα πέταλο, θα είναι ένα σημάδι ότι πολύ σύντομα θα είστε τυχεροί.
Η εικόνα
Σε κάθε ουκρανικό σπίτι, τοποθετούσαν την εικόνα σε θέση τιμητική. Πρωί και βράδυ προσεύχονταν στις εικόνες, μέσω αυτών επικοινωνούσαν με το Θεό. Τις εικόνες διακοσμούσαν με κεντημένες πετσέτες, τις οποίες οι οικοδέσποινες κεντούσαν μόνες τους. Οι εικόνες φυλούσαν το σπίτι από κάθε κακό, έφερναν την ειρήνη και την ηρεμία.
Η άγια γωνία
Σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο, στην παραδοσιακή χωριάτικη κατοικία υπήρχε η άγια γωνία. Τοποθετούνταν συνήθως διαγώνια από το πιτς (μια πέτρινη ή πήλινη δομή) και οπωσδήποτε με «πρόσωπο στον ήλιο», δηλαδή προς τα ανατολικά. Απότην αρχαία εποχή ήταν ένα μέρος των προγόνων. Αργότερα στη γωνία τοποθετούσαν το Didukh, το πνεύμα των παππούδων, των προγόνων της οικογένειας, μαζί και κόλλυβα, ενώ ακολουθούσε ένα τελετουργικό γεύμα για τις νεκρές ψυχές.
Έτσι η γωνία ήταν κάτι σαν βωμός του σπιτιού. Δίπλα του κρεμούσαν ένα αυγό του Πάσχα, το οποίο έπρεπε να προστατεύει την οικογένεια από κεραυνούς, πυρκαγιές και κακά πνεύματα. Αργότερα, με την έλευση του χριστιανισμού, αυτό το σημείο έγινε ο χώρος για το ιερό με τις εικόνες, ενώ μπροστά από τη γωνία κρεμούσαν μια ειδική πετσέτα, την οποία ονομάζεται bozhnyk (του Θεού).
Το καμπανάκι
Ένα καλό φυλαχτό για την κατοικία είναι το καμπανάκι. Είναι ο προστατευτικός θόλος του ουρανού. Το καμπανάκι έχει την ιδιότητα όχι μόνο να διώχνει το κακό από το σπίτι, αλλά και να καταστρέφει τη θλίψη που έχει μπει ήδη σε αυτό. Oι ρυθμικοί και ταυτόχρονα μελωδικοί χτύποι του συμβολίζουν το χρόνο που περνάει, ενώ οι χτύποι των καμπάνων σχετίζονται με το γάμο, τη νίκη ή την προσευχή.
Το λίκνο
Το λίκνο ήταν επίσης ένα οικογενειακό σύμβολο, «κουνούσε» το μέλλον του γενεαλογικού δένδρου, διατηρούσε την παράδοση, τη μητρική αξία
και την υπερηφάνεια του πατέρα. Παραδοσιακά, το λίκνο έφτιαχναν μόνο από «καθαρό», δηλαδή ευγενές ξύλο (σφενδάμι, βιβούρνο, τέφρα, φουντουκιές, καρυδιές, κλπ). Όλα τα κομμάτια - κάγκελα, σχοινιά - επίσης έφτιαχναν με μια ξεχωριστή τεχνογνωσία η οποία συνοδευόταν από μια ιδιαίτερη τελετή, διότι το λίκνο έπρεπε να προστατεύσει το μωρό από τα κακά πνεύματα.
Η ιστορία του λίκνου θα ήταν ελλιπής χωρίς μια τέτοια μοναδική δεξαμενή πνευματικού πολιτισμού σε νανουρίσματα. Ήδη αποδείχτηκε, ότι η μελωδία φέρει το μεγάλο δυναμικό της μαγείας: Μέσα από τα τραγούδια τα παιδιά μαθαίνουν γρήγορα τη μητρική γλώσσα, αναπτύσσουν την ποιητική σκέψη, τη μουσική ικανότητα και, σύμφωνα με τους ειδικούς, τα τραγούδια συμβάλλουν στην ταχεία ανάπτυξη, έχουν θετική επίδραση στο νευρικό σύστημα και προστατεύουν τα βρέφη από τις δυνάμεις του κακού.
Το πιτς
Το πίτς στην Ουκρανία είναι μια κατασκευή από τούβλο ή πέτρα, σχεδιασμένη για τη θέρμανση χώρου, το ψήσιμο του ψωμιού και άλλων προϊόντων, το μαγείρεμα, κλπ. Επίσης είναι ένα σύμβολο της συνέχειας της ζωής, ως λαογραφικό χαρακτηριστικό.
Το τραπέζι
Το τραπέζι στο σπίτι ήταν από παλιά ένα είδος βωμού, στο οποίο συντελούνταν όλα τα τελετουργικά του οικογενειακού και του ημερολογιακού κύκλου. «Ας είναι γενναιόδωρο το τραπέζι σας», λένε, όταν θέλουν να ευχηθούν την ευημερία στο σπίτι, επειδή το σπίτι και το τραπέζι από παλιά ήταν έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες.
Στην Ουκρανία ήταν έθιμο, όταν τελείωνε η κατασκευή μιας κατοικίας, το πρώτο που έμπαινε στο σπίτι να είναι το τραπέζι, στο οποίο επάνω έβαζαν το ψωμί. Από παλιά υπήρχε μια παράδοση να τρώνε στο ίδιο τραπέζι, ως ένδειξη της αμοιβαίας ειρήνης και φιλίας.
Το κατώφλι
Περνώντας το κατώφλι μπαίνουμε στο σπίτι. Περνώντας το κατώφλι από το σπίτι βγαίνουμε έξω. Διασχίζουμε το κατώφλι με καλές προθέσεις, αλλά μερικές φορές και με κακές. Οι οικοδεσπότες του σπιτιού τιμούσαν το κατώφλι, του ζητούσαν «να σκοντάψουν» όσοι έρχονταν με λύπη.
Το ουκρανικό σπίτι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας του λαού μας. Είναι η πραγματοποίηση των πεποιθήσεων των Ουκρανών, του τρόπου ζωής τους και του μοντέλου της αισθητικής προτίμησης.
Μετάφραση: Ιωάννα Τελιανίδη
Πηγή: dnz282.edukit.zp.ua, folkmoda.net, aratta-ukraine.com
