Η Πεντηκοστή στην Ουκρανία: ιστορία, τα τελετουργικά και οι παραδόσεις των Πράσινων Γιορτών
Οι Πράσινες Γιορτές (η Πεντηκοστή) είναι πολύ αρχαία προχριστιανική λαϊκή γιορτή, η οποία συμβολίζει τον τελικό ερχομό του καλοκαιριού. Το τέλος της άνοιξης και την αρχή του καλοκαιρινού ημερολογιακού κύκλου.
Στον πυρήνα των Πράσινων Γιορτών, εδώ και για χιλιάδες χρόνια, είναι η λατρεία της βλάστησης και η μαγεία των ξορκιών μελλοντικής συγκομιδής.
Με την υιοθέτηση του χριστιανισμού, οι Πράσινες Γιορτές ονομάστηκαν επίσης ως Πεντηκοστή, η οποία γιορταζόταν κατά την 50η ημέρα μετά το Πάσχα και συνέπεσε με την Πράσινη Κυριακή. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι ονομάζουν διαφορετικά αυτές τις γιορτές: η Πεντηκοστή, η ημέρα της Πεντηκοστής, Εορτή της Αγίας Τριάδας. Αλλά για αιώνες, παραδοσιακά έμεινε το αρχαίο λαϊκό τελετουργικό μέρος των Πράσινων Γιορτών.
Την παραμονή της πράσινης Κυριακής, το Σάββατο, που ονομαζόταν «klechana», πάντα διακόσμησαν την αυλή και τους προσκείμενους χώρους με «klechana» - πράσινα κλαδιά σφενταμιού, ιτιάς, φλαμουριάς, ακακίας, μελιάς, καρυδιάς, δρυς, κλπ. Μερικοί θεωρούν απαγορευμένο τον τρομώδη, στον οποίο, σύμφωνα με το μύθο, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης κρεμάστηκε. Τα κλαδιά κολλούσαν στη σκεπή, στις πόρτες, στις πύλες, στα παράθυρα και πίσω από τα εικονίδια. Έστρωναν το πάτωμα σπιτιού με αρωματικά βότανα: σπάρτα, λεβιστικό, μέντα κλπ. Αυτό συμβολίζει την ανανεωτική δύναμη του Αγίου Πνεύματος, την αφύπνιση και την ανανέωση της φύσης και της ανθρώπινης ψυχής.
Με λουλούδια σχετίζεται άλλη μία παράδοση: την ημέρα τις Τριάδας έλεγαν τη μοίρα για την υγεία και τη ζωή των συγγενών. Τα κορίτσια έπλεκαν στεφάνια και τα πέταγαν μέσα στο νερό. Εάν το στεφάνι βυθίζεται, είναι ένα κακό σημάδι, αν επιπλέει - όλα θα πάνε καλά, και αν είναι σταθερό – ο γάμος δεν θα γίνει σύντομα. Ήταν παραδοσιακά τραγούδια, κυκλικοί χοροί και χοροί που κρατούσαν μέχρι τα ξημερώματα.
Οι διασκεδάσεις της Πεντηκοστής ξεκινούσαν τη Δευτέρα και διαρκούσαν μια εβδομάδα. Τους πραγματοποιούσαν σε ένα δάσος ή σε χωράφια και βοσκότοπους έξω από το χωριό. Μερικές φορές, η διασκέδαση για τους νέους ήταν μαζί με ειδικές κατασκευές από δρυ ή σφένδαμο για παιχνίδι. Ήταν ένα μακρύ κοντάρι , πάνω στο οποίο συνδεόταν τροχός οριζόντια, διακοσμημένο με κλαδιά, λουλούδια και κορδέλες.
Σε ορισμένα μέρη της Ουκρανίας κατά την διάρκεια των Πράσινων Γιορτών υπήρχαν έθιμα συνδυασμένοι με ιερά δέντρα. Στην Αριστερή όχθη της Ουκρανίας ήταν κοινή ιεροτελεστία οδήγησης λεύκας. Η λεύκα – ένα κορίτσι δεμένο ως λεύκα και άλλα κορίτσια την πήγαιναν από αυλή σε αυλή. Κάθε νοικοκύρης χαιρετούσε θερμά την πομπή και λαμβάνοντας καλές ευχές, φιλοδώριζε απλόχερα τους συμμετέχοντες της τελετής. Στο Polissya, ήταν συνηθισμένη μια παρόμοια ιεροτελεστία με το Θάμνο της Τριάδας, το ρόλο του οποίου επίσης έπαιζε ένα κορίτσι.
Στις Πράσινες Γιορτές, όπως και στο Πάσχα, επισκέπτονταν τους τάφους νεκρών συγγενών, στους οποίους πασπάλιζαν ειδικό φίλτρο. Στο νεκροταφείο διοργάνωναν λειτουργία και κοινά γεύματα μνημόσυνων. Η παράδοση αυτή επιβιώνει μέχρι σήμερα σε μερικά μέρη.
Οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι κατά τη διάρκεια της Πεντηκοστής οι νεκροί εγείρονται και ακόμη και οι γοργόνες βγαίνουν έξω από το νερό. Σύμφωνα με τη λαϊκή φαντασία, η γοργόνα είναι ένα κορίτσι ή γυναίκα που πνίγηκε ενώ κολυμπούσε. Οι πνιγμένες-γοργόνες για πάντα αναχώρησαν από την συνηθισμένη επίγεια ζωή και μετακινηθήκαν σε μια μυστηριώδη σφαίρα στο κάτω μέρος των βαθιών ποταμιών και λιμνών. Κάποτε θεωρούσαν ότι κατά τη διάρκεια των Πράσινων Γιορτών, με ήρεμο παφλασμό κυμάτων, παραμερίζοντας παχιά νούφαρα με τα λευκά χέρια τους, οι γοργόνες έρχονταν στην ακτή. Οι γοργόνες δεν είχαν ρούχα, είχαν μακριά κυματιστά μαλλιά, πράσινα σαν γρασίδι, και ο κορμός τους ήταν υψηλός και ευέλικτος. Στο κεφάλι της κάθε γοργόνας ήταν ένα στεφάνι από σπάρτα. Βγαίνοντας από το νερό, οι γοργόνες κάθονται στην παραλία, χτένιζαν τα μαλλιά τους ή χόρευαν σε κύκλο. Μερικές φορές γοργόνες ανέβηκαν σε ένα δέντρο και κουνιόταν στα κλαδιά σαν στην κούνια, τραγουδώντας τραγούδια. Τα τραγούδια των γοργόνων ήταν επικίνδυνα: οποίος τα ακούσει, σα μαγεμένος θα πλησιάσει στις γοργόνες, και οι τελευταίες στη συνέχεια θα τον παρασύρουν μέσα στον κύκλο, παίζοντας μαζί του και στη συνέχεια θα τον γαργαλήσουν και θα τον τραβήξουν κάτω στο βυθό του ποταμιού. Ως εκ τούτου, εμφανίστηκε μία κοινή συνήθεια. Την Πράσινη Κυριακή μετά τη λειτουργία, μια πομπή πηγαίνει στα πηγάδια για να αγιάσουν τα νερά. Περπατώντας, ο παππάς ραίνει με ιερό νερό τα αρχοντικά. Πίστευαν ότι μια τέτοια τελετουργία υπερασπίζει τους ανθρώπους από τις γοργόνες.
Στην Ουκρανία, από καιρό έχει παραμείνει το έθιμο στις γυναίκες να κρεμούν καμβά στα δέντρα έτσι ώστε οι γοργόνες να τις περνούν για μπλούζες τους. Επιπλέον, έβαζαν ζεστό ψωμί δίπλα στα παράθυρα, νομίζοντας ότι με τον ατμό του θα χορταίνουν οι γοργόνες. Θεωρούσαν ότι κατά την διάρκεια της Πράσινης εβδομάδας απαγορευόταν να ρίξουν κελύφη αυγών, γιατί αν θα μπουν στο νερό, οι γοργόνες θα κολυμπούν ανάμεσα τους και θα κάνουν ζημιά στους ανθρώπους. Μια ενδιαφέρουσα τελετουργία ήταν ότι κοπέλες εκείνη τη μέρα πήγαιναν στο δάσος, έφτιαχναν στεφάνια με εστραγκόν και λεβιστικό και τα έριχναν στις γοργόνες για να τους στείλουν πλούσιους γαμπρούς.
Ο εορτασμός της Πεντηκοστής, όπως και κάθε άλλη μεγάλη ουκρανική γιορτή, δεν γινόταν χωρίς γιορτινό τραπέζι. Οι προετοιμασίες ξεκινούσαν από την Πέμπτη. Νωρίς το πρωί, πήγαιναν στο δάσος για να μαζέψουν θεραπευτικά βότανα, με το δείπνο ξεκινούσαν να μαγειρεύουν πιάτα από αυγά, γάλα, πουλερικά, ψάρια και φρέσκα μυρωδικά. Υποχρεωτικά στο γιορτινό τραπέζι είχαν αρτοσκευάσματα, ποικιλία από κρέπες, πίτες, ρολά. Οι εορτασμοί συνήθως πραγματοποιούταν στο δάσος, δίπλα με ποτάμι, ή στα χωράφια, όπου άπλωναν πράσινο ύφασμα που συμβόλιζε την αναγέννηση της φύσης μετά το μακρύ χειμώνα.
Οι σύγχρονοι εορτασμοί δεν έχουν τέτοια αυστηρούς κανονισμούς. Κάθε οικογένεια επιλέγει πώς θα γιορτάζει την Τριάδα. Σήμερα, αυτή η γιορτή θεωρείται μία από τις πιο σεβαστές και αγαπημένες γιορτές.
Aliona Moscalu, συντάκτης της Global Ukraine News
Μετάφραση: Άννα Μανιάτη
Πηγή: Global Ukraine News
