Αζοφική κρίση: η Ρωσία εκτοπίζει την Ουκρανία από την Αζοφική θάλασσα

Στην ουκρανό-ρωσική σύγκρουση εμφανίστηκε ακόμα ένα μέτωπο, το αζοφικό. «Δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στην Αζοφική θάλασσα από το 1991. Έχουμε μια κυνική επίδειξη της κλιμάκωσης της ρωσικής επιθετικότητας, η οποία δεσμεύει την Κριμαία και το Ντόνμπας, όχι μόνο νόμιμα, αλλά και γεωγραφικά». Αυτά είναι τα λόγια του μόνιμου αντιπροσώπου του Προέδρου της Ουκρανίας στην Κριμαία, Μπόρις Μπάμπιν.

Υβριδικός αποκλεισμός

Τα λιμάνια της Αζοφικής αντιμετωπίζουν προβλήματα εδώ και μερικούς μήνες. Μετά την κατασκευή των τόξων της γέφυρας του Κερτς, τα πλοία με ύψος πάνω από 33 μέτρα δεν μπορούν να περάσουν προς την Αζοφική Θάλασσα. Στο λιμάνι της Μαριούπολης λένε ότι μόνο για αυτό το λόγο δεν μπορούν να δεχτούν 144 καράβια.

Πρόσφατα, Ρώσοι συνοριοφύλακες σταμάτησαν δεκάδες σκάφη που κινούνταν προς τα ουκρανικά λιμάνια, δήλωσε ο Αντρέι Κλιμένκο, πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου της ΜΚΟ «Maidan of foreign affaires». Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν είναι τυχαίο ή σύμπτωση, αλλά μια σκόπιμη πολιτική του βόρειου γείτονα. «Από το 2014 τα σκάφη με την ουκρανική σημαία δεν μπορούν να περάσουν το στενό του Κερτς. Τώρα σταματάνε επίσης Τούρκικα, Βουλγάρικα, Κροατικά πλοία», είπε ο Κλιμένκο.

Οι ενέργειες των ρωσικών συνοριακών φρουρών, σύμφωνα με τον ίδιο, πρόσφατα έχουν σχέδιο: καθυστερούν τα φορτηγά πλοία που έρχονται στα ουκρανικά λιμάνια. Κάνουν αυτό είτε μπροστά από τη γέφυρα του Κερτς είτε ήδη στην Αζοφική Θάλασσα. Και ελέγχουν τα πάντα, από το φορτίο μέχρι προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος. Μερικές φορές η διαδικασία παρατείνεται για αρκετές ημέρες.

Ιστορικά, οι δύο λιμένες Μπερντιάνσκ και Μαριούπολη έχουν σχέση με την εξυπηρέτηση των βαρέων πλοίων. Είναι αυτοί που έχουν μπλοκαριστεί από τους Ρώσους. Τυχόν καθυστερήσεις αυξάνει το κόστος των πλοιοκτητών, κάθε επιπλέον ημέρα τους κοστίζει το μέσο όρο 15 χιλιάδες δολάρια. Το Υπουργείο Υποδομών έχει υπολογίσει ότι εάν η κατάσταση συνεχιστεί, ο κρατικός προϋπολογισμός θα χάνει μισό δις δολάρια ετησίως.

Τα οικονομικά προβλήματα των λιμένων συνεπάγονται κοινωνικές συνέπειες. «Το λιμάνι Μπερντιάνσκ βασίζεται στην επιβίωση της πόλης. Θα ξεκινήσουν οικονομικά προβλήματα εκεί, και οι άνθρωποι θα πούνε ότι φταίει το Κίεβο. Αυτό είναι ένα άμεσο σαμποτάζ εναντίον της χώρας μας», λέει ο Μπάμπιν.

Ρωσικά πολεμικά πλοία στη Αζοφική Θάλασσα

Σύμφωνα με τη Ρωσία, η Ουκρανία παραβιάζει διμερείς συμφωνίες και αυθαίρετα συλλαμβάνει ρωσικά εμπορικά πλοία. Το πιο σοβαρό ήταν η σύλληψη τον Μάρτιο των μελών του πληρώματος και του σκάφους «Nord», που καταγράφηκε στην Κριμαία, αλλά που η Ρωσία θεωρεί δικό του. Η ουκρανική πλευρά έχει κατηγορήσει τον πλοίαρχο ότι διέσχισε παράνομα τα σύνορα με την προσαρτημένη Κριμαία. Στη συνέχεια, η Ρωσία αποκάλεσε τις πράξεις της Ουκρανίας «κρατική πειρατεία».

Αργότερα, ρωσικά μέσα ενημέρωσης έγραψαν ότι η διοίκηση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας του Πολεμικού Ναυτικού της Ρωσίας ανακοίνωσε την προθυμία της να «εξασφαλίσει την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στο βόρειο-ανατολικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας, κοντά στο στενό του Κερτς, το Ταμάν και την Αζοφική.»
Στα μέσα Μαΐου, τα ρωσικά στρατεύματα δέσμευσαν 2.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της Αζοφικής Θάλασσας για ουκρανικά πλοία λόγω στρατιωτικών ασκήσεων με πυρά. Σε απάντηση τέτοιων ενεργειών της Ρωσίας, η Ουκρανία μείωσε την πρόσβαση στην περιοχή των υδάτων σε τρία τμήματα της Αζοφικής Θάλασσας μέχρι το φθινόπωρο για τη διεξαγωγή πολεμικών ασκήσεων.

Και τον Ιούνιο, όπως λέει ο Αντρέι Κλιμένκο, εκτός από τα πλοία της ρωσικής υπηρεσίας φύλαξης των συνόρων, που είναι μέρος της FSB, η Ρωσία έχει μεταφέρει στην Αζοφική και πολεμικά πλοία.

«Εκτιμούμε ότι περιλαμβάνει πλέον έξι κανονιοφόρους τύπου «Shmel», που μεταφερθήκαν από το Στόλο Κασπίας, έξι ή επτά μικρά πλοία προσγείωσης τύπου «Serna», επίσης από το ρωσικό Στόλο Κασπίας. Ήρθαν επίσης δύο πυραυλάκατοι «Grad Sviyazhsk» και «Velikiy Ustyug», εξοπλισμένες με πυραύλους «Caliber». «Αυτές είναι οι πυραυλάκατοι, οι οποίες στο τέλος του 2015 πραγματοποίησαν τις πρώτες επιθέσεις στη Συρία με πυραύλους κρουζ τύπου Caliber», λέει ο Andrey Κλιμένκο.

Στις 27η Ιουνίου ο εκπρόσωπος του Κύριου γραφείου πληροφοριών (GUR) του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας, Βαντίμ Σκιμπίσκι είπε ότι «σήμερα, σύμφωνα με στρατιωτικές πληροφορίες, περίπου 40 πλοία, στρατιωτικά πλοία, χρησιμοποιεί η Ρωσία στην Αζοφική Θάλασσα. Ήρθανε. Δεν υπήρχαν σε τέτοια ποσότητα. Είναι και τα σκάφη της FSB και πολεμικά σκάφη. Ακόμη και δύο μικρά πλοία πυραύλων μεταφέρθηκαν από την Κασπία Θάλασσα στην Αζοφική Θάλασσα, ήταν μια επίδειξη ενίσχυσης»

Προετοιμασμένη επιχείρηση

Στην Αζοφική Θάλασσα είναι μια κρίση που οι Ρώσοι ετοίμαζαν για πολλά χρόνια, δήλωσε ο πρώην αναπληρωτής αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, Ίγκορ Ρομανένκο. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι Ρώσοι φυτεύουν εκεί συνεχώς νέα πλοία, κυρίως πλοία με διαφορετικό βάθος συρρίκνωσης. Στον τομέα των εξοπλισμών και της άμυνας στη Αζοφική Θάλασσα, η Ουκρανία εξακολουθεί να χάνει τη Ρωσία.

Ο Πρόεδρος Ποροσένκο είπε θα συζητήσει με τους ηγέτες της ΕΕ την κατάσταση στη Μαύρη και στην Αζοφική θάλασσα και τις ενέργειες της Ρωσίας στη σύνοδο κορυφής στις 9 Ιουλίου και ελπίζει στη σκληρή στάση τους στο ζήτημα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Σεπτέμβριο 2016 η Ουκρανία προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο Διαιτησίας της Χάγης κατά της κατάχρησης δίκαιου στην Μαύρη και στην Αζοφική Θάλασσα και στο στενό του Κερτς. Επί του παρόντος, η αγωγή βρίσκεται σε ενεργό φάση, η Ρωσία έχει ήδη παράσχει τα επιχειρήματά της στην προκειμένη περίπτωση. Το Υπουργείο Εξωτερικών υπογραμμίζει ότι η Ουκρανία διατηρεί την βασική θέση να ενεργεί αποκλειστικά με ειρηνικό και νόμιμο τρόπο.

Καθεστώς της Αζοφικής και πόσιμο νερό

Για δεκαετίες, η Ουκρανία και η Ρωσία διαφωνούν για την οριοθέτηση της Αζοφικής Θάλασσας, αλλά η τελική κατανομή αυτού του εδάφους δεν συνέβη ποτέ. Στην πραγματικότητα, τώρα τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών είναι μόνο στο βάθος της θάλασσας, και όχι στο νερό.

Μέχρι την έναρξη της ρωσικής ένοπλης επίθεσης κατά της Ουκρανίας, οι περισσότερες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας και η πλωτή οδός στο στενό του Κερτς ελέγχονταν από την Ουκρανία. Προφανώς, δεν άρεσε στη Ρωσία. Ήδη το 2003, αυτή η δυσαρέσκεια προέκυψε στην πραγματικότητα στην πρώτη εδαφική διεκδίκηση, την κρίση για το νήσο Τούζλα.

Τον Σεπτέμβριο του 2003, η Ρωσία άρχισε να βυθίζει ένα φράγμα στο στενό του Κερτς από την ακτή της στο ουκρανικό νησί. Όταν έφτασε στην ουκρανική συνοριακή πλωτή γέφυρα, ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις. Τον Οκτώβριο του 2003, το ρωσικό φράγμα σταμάτησε 100 μέτρα από το ουκρανικό νησί. Σε δύο μήνες, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Λεονίντ Κουτσμά υπέγραψε συμφωνία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν σχετικά με συμφωνία μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας σχετικά με τη συνεργασία στη χρήση της Αζοφικής Θάλασσας και του στενού του Κερτς.

Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή, η Αζοφική Θάλασσα και το στενό του Κερτς δηλώνονται ως «ιστορικά εσωτερικά ύδατα», όπου πλοία και πολεμικά πλοία υπό την σημαία της Ουκρανίας και της Ρωσίας απολαμβάνουν την ελευθερία της ναυσιπλοΐας. Στην πραγματικότητα, η υπογραφή της συμφωνίας αυτής ήταν ικανοποίηση των αιτημάτων της Μόσχας. Ο χωρισμός της Αζοφικής Θάλασσας και του στενού του Κερτς με τα κρατικά σύνορα, όπως επέμενε η Ουκρανία, δεν πραγματοποιήθηκε. Ως εκ τούτου, οι κανόνες του διεθνούς ναυτικού δικαίου στην Αζοφική Θάλασσα δεν ισχύουν σήμερα.

Η συμφωνία του 2003 έχει γίνει μια ιδιόρρυθμη νάρκη που έχει βγει στην επιφάνια. Το 2014, μαζί με την Κριμαία, η Ρωσία κατέλαβε το νησί Τούζλα, το οποίο αργότερα έγινε μέρος της βάσης της γέφυρας του Κερτς.

«Η τιμή του θέματος τώρα είναι ακόμη μεγαλύτερη πίεση, να επηρεάσει τα οικονομικά συμφέροντα της Ουκρανίας. Η γέφυρα προς την Κριμαία που περιόρισε την κυκλοφορία των υπερμεγεθών σκαφών ήταν μόνο η αρχή. Ακόμα και στην Αζοφική Θάλασσα η Ρωσία θέλει να πάρει οικονομικά οφέλη. Έτσι, η απάντηση της Ουκρανίας θα πρέπει να είναι κατάλληλη.», τονίζει σε σχόλιο στο ВВС News Ουκρανίας ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών, Βολοντίμιρ Ογκρίζκο.

Ωστόσο, οι αναλυτές αναφέρουν επίσης έναν άλλο λόγο για τον οποίο η συμπεριφορά της Ρωσίας στην Αζοφική έχει αλλάξει.

Μιλάμε για τις προσπάθειες να πιέσει την Ουκρανία να αλλάξει τη θέση της σχετικά με την προμήθεια πόσιμου νερού στην Κριμαία. Όπως λέει ο Αντρέι Κλιμένκο, η Ρωσία επιδιώκει να ξεκλειδώσει το Βόρειο-Κριμαϊκό κανάλι μέσω του οποίου η Ουκρανία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας έχει σταματήσει την παροχή νερού στη χερσόνησο. Την ίδια άποψη έχει και ο πολιτικό εμπειρογνώμονας από την Κριμαία, Ταράς Μπερεζόβετς.

«Έμεναν τρία-τέσσερα χρόνια και στην Κριμαία θα εξαντληθούν όλα τα αποθέματα πόσιμου νερού. Η Ρωσία δεν έχει δυνατότητα να παρέχει νερό από την περιοχή Κουμπάν, η οποία πάσχει η ίδια από την έλλειψή του. Έτσι, ένας από τους στόχους της αναθέρμανσης στην Αζοφική είναι για να επιτευχθεί το άνοιγμα του Βόρειο-Κριμαϊκού καναλιού. Δηλαδή, το κύριο θέμα είναι το πόσιμο νερό», λέει ο Ταράς Μπερεζόβετς σε σχόλιο στο BBC News Ουκρανία.

Σύνταξη, μετάφραση Άννα Μανιάτη

Πηγές: nv.ua, bbc ukraine, hromadske.ua