«Ήταν μια γενοκτονία»: η ιστορία μιας Βρετανίδας φωτογράφου που μιλάει για το Γκολοντομόρ (Λιμός)
Η Βρετανίδα φωτογράφος Σαμάρα Πιρς είναι η δισεγγονή του Αυστριακού μηχανικού Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ, ο οποίος το 1933, παρουσίασε τα γεγονότα του Γκολοντομόρ σε μια φωτογραφική ταινία. Αυτές οι εικόνες είναι μία από τις λίγες αξιόπιστες αποδείξεις για ένα έγκλημα που διαπράχθηκε από το καθεστώς του Στάλιν, ενάντια σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Ουκρανία.
Πριν από μερικά χρόνια, η Σαμάρα Πιρς ταξίδεψε στο Χάρκοβο και φωτογράφησε μέρη, τα οποία ο προπάππους της αποτύπωσε πριν από 80 χρόνια. Δημιούργησε ένα κολλάζ με τις δικές της και τις φωτογραφίες εκείνου.
Τα έργα της Σαμάρα Πιρς δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο «Masks of the Holodomor» και επίσης παρουσιάστηκαν σε έκθεση του Εθνικού Μουσείου «Memorial to the Victims of Holodomor».
Με τα έργα της, η φωτογράφος προσπαθεί να επιστήσει την προσοχή στο Γκολοντομόρ και το ρόλο αυτής της τραγωδίας στην ιστορία του ουκρανικού λαού.
Στην συζήτηση με το BBC News Ουκρανίας, η Σαμάρα Πιρς είπε ότι η οικογενειακή ιστορία προκάλεσε ενδιαφέρον, μίλησε για τα τραγικά γεγονότα στην Ουκρανία και εξήγησε γιατί αποφάσισε να εξαπλωθεί η μνήμη του Γκολοντομόρ στην πατρίδα της.
Η ιστορία της γιαγιάς
Πριν από έξι χρόνια, η γιαγιά της Σαμάρας, η Λίλιαν, της μίλησε για τη ζωή του Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ στη Σοβιετική Ένωση και της έδωσε την φωτογραφική του μηχανή Leiсa. Αυτή ήταν η ώθηση για τη μελέτη του παρελθόντος της οικογένειάς του και τη δύσκολη ιστορική μοίρα της χώρας, που βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Ευρώπης.
Ο Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ γεννήθηκε το 1898 στη Βιέννη, γόνος οικογένειας Αυστριακού μηχανικού εβραϊκής καταγωγής, ενώ η μητέρα του είχε καταγωγή από την Τσεχία. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κινητοποιήθηκε στον αυστριακό-ουγγρικό στρατό και στη συνέχεια τον συνέβαλαν στο ρωσικό μέτωπο.
Αργότερα, ο άντρας αυτός εργάστηκε για επί σειρά ετών στα χημικά εργοστάσια της Σοβιετικής Ένωσης. «Ήταν μηχανικός, ειδικός στις εκρηκτικές ύλες, δεν φυλακίστηκε μόνο και μόνο επειδή ήταν χρήσιμος για τις γνώσεις του για τα όπλα», λέει η φωτογράφος.
Γενικά, ο Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ πέρασε 19 χρόνια στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Για ένα χρονικό διάστημα επέστρεψε στην Αυστρία, όπου και παντρεύτηκε. Η σύζυγός του τον ακολούθησε στην ΕΣΣΔ και επέστρεψε για λίγο στην Αυστρία το 1931, για να γεννήσει την κόρη τους.
Αφηγούμενη την ιστορία της οικογένειας, η γιαγιά της Σαμάρας Πιρς σημείωσε ότι η πρώτη της γλώσσα ήταν η ρωσική, την οποία ο πατέρας της μιλούσε στο επίπεδο της μητρικής του γλώσσας.
«Θυμάμαι ότι στη Μόσχα ο πατέρας μου με πήγαινε βόλτα με έλκηθρο ανάμεσα στις διαφάνειες του χιονιού», έλεγε στην εγγονή της.
Το 1933, ο Βίνεμπεργκερ κατείχε τη θέση του τεχνικού διευθυντή σε ένα συνθετικό εργοστάσιο στο Χάρκοβο. Σε αυτή την πόλη, είδε τις τρομερές συνέπειες του Γκολοντομόρ, τις οποίες κατέγραψε με τη βοήθεια κάμερας Leica. «Δεν είναι γνωστό πώς ακριβώς βρέθηκε η κάμερα στα χέρια του. Νομίζω ότι η κάμερα στάλθηκε από κάποιον, από κάποιο μέλος της οικογένειας που ζούσαν στη Γερμανία τότε», αφηγείται η Πιρς.
Στις φωτογραφίες του Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ εμφανίζονται νεκροί στους δρόμους της πόλης, πεινασμένα ορφανά, ουρές ανθρώπων για λίγο γάλα και η πολιορκία των καταστημάτων που έφερναν φαγητό. Σε αυτές τις φωτογραφίες απεικονίζεται επίσης η συμπάθεια των περαστικών στον θάνατο από την πείνα στους δρόμους της πόλης, η οποία αντικαθίσταται βαθμιαία με την αδιαφορία, αφού ο θάνατος έχει γίνει πλέον συνηθισμένος.
«Ο Άλεξ ήθελε να φωτογραφίζει τους ζωντανούς ανθρώπους, τις προσπάθειες των μητέρων να σώσουν τα παιδιά τους και τις ουλές που άφησε αυτή η τεχνητή πείνα. Νομίζω ότι κατανοούσε τη σημασία αυτού που έκανε. Μετά από πολλά χρόνια ζωής στην ΕΣΣΔ, έπρεπε να καταλαβαίνει ότι ο Στάλιν θα ήθελε να καταστρέψει τέτοιες φωτογραφίες», σημειώνει η Πιρς.
Η Σαμάρα θεωρεί τον προπάππου της εξαιρετικά γενναίο.
«Δεν έδειξε φόβο ακόμη και σε πολύ επικίνδυνες καταστάσεις, έσωσε έναν φίλο ο οποίος φυλακίστηκε για την πώληση σιτηρών και καταδικάστηκε σε θάνατο. Και η λήψη φωτογραφιών σε αυτές τις συνθήκες, ήταν ένα μικρό πράγμα για τον ίδιο» σημειώνει.
Το 1934, ο Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ επέστρεψε στη Βιέννη με την οικογένειά του. Έδωσε το άλμπουμ με τις φωτογραφίες των θυμάτων του Γκολοντομόρ στον καρδινάλιο Theodor Innitzer. Οι φωτογραφίες συμπεριλήφθηκαν στο βιβλίο του Dr. Ewald Ammende «Θα έπρεπε να περάσει την πείνα η Ρωσία;», το οποίο δημοσιεύθηκε το 1935 στη Βιέννη.
Το βιβλίο των απομνημονεύσεων στη γερμανική γλώσσα με τίτλο «Σκληρά χρόνια, 15 χρόνια ενός μηχανικού στη Σοβιετική Ρωσία» του Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ, εκδόθηκε το 1939 στο Σάλτσμπουργκ. Δύο κεφάλαια του έργου είναι αφιερωμένα ειδικά στο Γκολοντομόρ. Λίγο μετά, από την Anschluss της Αυστρίας, η οικογένεια του Βίνεμπεργκερ αναγκάστηκε να φύγει για τη Βρετανία.
«Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του Γερμανό και δεν κήρυξε την εβραϊκή θρησκεία. Νομίζω ότι είδε την τεράστια καταστροφή που προκαλεί η θρησκεία, είδε διώξεις των Εβραίων σε ολόκληρη την Ευρώπη και ποτέ δεν αναγνώρισε τον εαυτό του ως Εβραίο. Στην πραγματικότητα, δεν ενδιαφερόταν για ζητήματα θρησκείας, αλλά κυρίως επιστημονικών και επιχειρηματικών ιδεών», εξηγεί η φωτογράφος.
«Η κόρη του δεν έλαβε ποτέ διαβατήριο του Άριου. Ήταν σε θέση να παρακολουθήσει το σχολείο για αρκετές εβδομάδες, αλλά ήταν το μοναδικό παιδί στο οποίο επέτρεψαν να το κάνει αυτό, νομίζω, χάρη στη θέση του πατέρα της στην κοινωνία. Η γιαγιά αναγκάστηκε να φύγει από την Αυστρία και πήρε μαζί της την φωτογραφία του πατέρα της. Η γιαγιά μου έπρεπε να φύγει από την Αυστρία και πήρε μαζί της το άλμπουμ του πατέρα της» λέει η Πιρς.
Τονίζει επίσης ότι θα ήθελε να μεταφράσει το βιβλίο του προπάππου της στα αγγλικά και τα ουκρανικά.
Πείτε στον κόσμο για την Ουκρανία
Η Σαμάρα Πιρς είπε ότι εδώ και πολλά χρόνια η οικογένειά της δεν είχε ιδέα για το πόσο σημαντικές είναι οι φωτογραφίες του Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ για την ίδια την ιστορία. Μετά από την αφήγηση της γιαγιάς της, άρχισε να διερευνά διεξοδικά το θέμα του Γκολοντομόρ, το 2012 πήγε για πρώτη φορά στην Ουκρανία για να φωτογραφίσει τις αλλαγές που γίνονταν στο Χάρκοβο για 79 χρόνια και να καταγράψει τη μαρτυρία των ανθρώπων που επέζησαν από το Γκολοντομόρ.
«Ο καθηγητής μου ήταν επαγγελματίας Ρώσος ιστορικός, με αποθάρρυνε να πάω στην Ουκρανία, έλεγε ότι είναι επικίνδυνα εδώ, αλλά μπορώ να πω ότι το Κίεβο είναι ασφαλέστερο από ό, τι το Λονδίνο», λέει χαμογελώντας.
Η Πιρς πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να εξαπλωθεί η πληροφορία για το Γκολοντομόρ στη Βρετανία.
«Γεγονός είναι ότι στη Βρετανία υπάρχουν ερευνητές ή δημοσιογράφοι που γνωρίζουν πολλά για την ιστορία της Ρωσίας, αλλά όχι για το Γκολοντομόρ και όχι για την ουκρανική ιστορία. Και νομίζω ότι η εξάπλωση των πληροφοριών σχετικά με αυτό, είναι ακόμη πιο σημαντική από ό, τι οι πληροφορίες σχετικά με τα γεγονότα του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν μελετηθεί διεξοδικά, διδάσκονται στα μαθήματα της ιστορίας, όμως για το Γκολοντομόρ δεν λένε τίποτα», εξηγεί η Πιρς.
Μετά το ταξίδι στο Χάρκοβο, εκδόθηκε το βιβλίο-φωτοάλμπουμ με τίτλο «Μάσκες του Γκολοντομόρ», όπου οι φωτογραφίες της Πιρς είναι τοποθετημένες πάνω στις φωτογραφίες του Αλεξάντερ Βίνεμπεργκερ.
«Πολλοί άνθρωποι λένε ότι δεν ήταν γενοκτονία, δεν συμφωνώ με αυτό, ήταν γενοκτονία των Ουκρανών», τονίζει η Σαμάρα.
«Το ότι ο Γκολοντομόρ σκότωσε ανθρώπους διαφορετικής καταγωγής, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κατευθυνόταν κατά της ουκρανικής ταυτότητας. Η ιστορία δείχνει ξανά και ξανά ότι η Ρωσία θέλει να την καταστρέψει», προσθέτει.
Κατά τη γνώμη της, η τρέχουσα πολιτική της Ρωσίας προς την Ουκρανία θυμίζει τα χρόνια του σταλινισμού, όταν από τους Ουκρανούς αφαίρεσαν τη γη και τον πολιτισμό και προσπάθησαν να τους στερήσουν την ταυτότητα.
Φέτος, η Σαμάρα Πιρς επισκέφθηκε στο Ντονμπάς, όπου φωτογράφησε τις πόλεις που επλήγησαν από τον πόλεμο.
«Ήθελα πάντα να γίνω φωτογράφος-ντοκιμαντέρ, όχι στρατιωτικός, να περιγράψω τις συνέπειες του πολέμου, τις ουλές του πολέμου, τις ουλές της φύσης, τις ουλές των ανθρώπων και την καταστροφή», λέει η φωτογράφος.
Η Πιρς πιστεύει ότι μετά το 2015, η Ουκρανία έχει εξαφανιστεί από την εστίαση της προσοχής των βρετανικών μέσων ενημέρωσης, κυρίως οι ερευνητές και οι πολιτικοί μιλούν γι 'αυτό, αλλά όχι οι απλοί άνθρωποι, γι' αυτό είναι απαραίτητο να επιστρέψουμε την προσοχή στο γεγονός ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται.
«Δυστυχώς, οι άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν, αλλά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν το καλύπτουν πια», είπε.
Ταυτόχρονα, κατά τη γνώμη της, όλο και περισσότεροι Βρετανοί εμπιστεύονται την πληροφόρηση που διαδίδεται στα κοινωνικά δίκτυα: «Δεν θέλουν να αναλύουν, ο αριθμός των αφελών ανθρώπων οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για το νόημα της ζωής αυξάνεται συνεχώς».
Ειδικότερα, η Ρωσία εκμεταλλεύεται αυτό το γεγονός, σπέρνοντας σύγχυση και χειραγωγώντας τους ανθρώπους: «Η κύρια εξαγωγή της Ρωσίας είναι η προπαγάνδα» τονίζει. Η Πιρς θέλει να διοργανώσει στη Βρετανία εκθέσεις φωτογραφιών που τράβηξε στο Ντονμπάς για να γνωρίσει το κοινό με τις πραγματικότητες αυτής της περιοχής και να συγκεντρώσει χρήματα για τον ουκρανικό στρατό.
Μιλώντας για τα σχέδιά της, σημειώνει ότι θα συνεχίσει να καλύπτει τα γεγονότα στην Ουκρανία.
«Τώρα η Ουκρανία έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μένα. Θέλω η Ουκρανία να γίνει κομμάτι της ΕΕ. Η κυβέρνησή μου δεν θεωρεί το Γκολοντομόρ ως γενοκτονία, αυτό είναι λάθος. Γι 'αυτό πρέπει να κάνω κι άλλα πολλά πράγματα για την Ουκρανία», συνοψίζει η φωτογράφος.
Μετάφραση: Ιωάννα Τελιανίδη
Πηγή: bbc.com
