Άνοιγμα αρχείων: πώς οι Ρώσοι μετανάστευσαν στο Ντόνμπας μετά το Μεγάλο Λιμό
Μετά την έναρξη ισχύος των νόμων περί κομμουνιστικοποίησης των αρχειακών εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων και των μυστικών αρχείων της ΚΓΜπ, που σχετίζονται με τις πολιτικές καταστολές του Γολοδομόρ, θα είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Όλα τα έγγραφα θα συγκεντρωθούν σε αρχείο, το οποίο άρχισαν να δημιουργούν.
Ωστόσο, από τώρα οι ιστορικοί δημοσιεύουν νέα αρχειακά στοιχεία σχετικά με τις συνέπειες του Μεγάλου Λιμού του 1932-1933. Συγκεκριμένα, στοιχεία για το πώς, μετά τα χρόνια καταστροφής από την τεχνητή πείνα, μετανάστες από τη Ρωσία εγκαταστάθηκαν στις ανατολικές και νότιες περιοχές της Ουκρανίας.
Τι συνέβη μετά το 1933;
Έκθεση τέτοιων εγγράφων πραγματοποιείται στο Εθνικό Μουσείο «Μνημείο των θυμάτων του Γολοδομόρ στην Ουκρανία».
«Το θέμα της ίδιας της πείνας αποκαλύπτεται ευρέως, συλλέγονται πολλά στοιχεία για τα θύματα του Γολοδομόρ, αν και ποτέ δεν θα βρούμε τον τελικό αριθμό, του πόσοι άνθρωποι πέθαναν, αλλά το ερώτημα παρέμεινε: τι έγινε μετά;», λέει η επικεφαλής του τμήματος έρευνας των κονδυλίων του μουσείου, Νίνα Λαπτσίνσκα.
«Οι άνθρωποι συνέχισαν να πεθαίνουν, επειδή οι μη αναστρέψιμες επιπτώσεις της πείνας για εκείνους που επιβίωσαν δεν μπορούσαν να ξεπεραστούν από κάποιο είδος εγγράφου. Αυτές ήταν μόνο οι φυσιολογικές διαδικασίες. Και προέκυψε το ερώτημα: πώς να πάρει από το έδαφος αυτό που είχε προγραμματιστεί από το κόμμα; Και στη συνέχεια αποφασίστηκε να μεταφερθούν στα εξοντωμένα εδάφη νέοι άνθρωποι».
Η κα Λαπτσίνσκα εξηγεί ότι για τους Ουκρανούς που ερευνούν το Μεγάλο Λιμό, η ερώτηση "Τι έγινε μετά;" τα τελευταία δύο χρόνια έχει καταστεί πιο σημαντική.
«Ο πόλεμος στην Ανατολή και η στάση του τοπικού πληθυσμού σε αυτό ήταν το ζήτημα του γιατί τέτοιες διαδικασίες συμβαίνουν σε αυτές τις περιοχές. Αρχίσαμε να ψάχνουμε για έγγραφα», λέει η Νίνα Λαπτσίνσκα.
Τα έγγραφα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση προέρχονται από το Κρατικό Αρχείο της ΥΑΟ - Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας , το Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Ανώτερης αρχής και διαχείρισης της Ουκρανίας και την Κρατική Υπηρεσία Αρχείου της Ουκρανίας. Επιπλέον, τα υλικά προήλθαν από τοπικά αρχεία, ειδικότερα, από τις ανατολικές περιοχές.
«Τα τοπικά αρχεία των περιφερειών υπό την απειλή της επιθετικότητας, απάντησαν και βρήκαν αυτά τα έγγραφα στην κατοχή τους. Μόνο από το Ντονμπάς δε λάβαμε έγγραφα, επειδή τα αρχεία είναι κατακτημένα», λέει η κα Λαπτσίνσκα.
Τα έγγραφα που συγκεντρώθηκαν στο Μουσείο Γολοδομόρ αφορούν το 1933 - 1934, δηλαδή το πρώτο έτος μετά τον λιμό και την εποχή εκτέλεσης του μυστικού διατάγματος του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτροπών της Σοβιετικής Ένωσης «Σχετικά με την επανεγκατάσταση στην Ουκρανία 21 χιλιάδων οικογενειών συλλογικών αγροτών» με ημερομηνία 25 Οκτωβρίου 1933.
Για την εγκατάσταση τους διατέθηκαν 15 εκατομμύρια 500 χιλιάδες ρούβλια. «Από αυτά, 10 εκατομμύρια προτάθηκαν να δοθούν αμετάκλητα ως υλική βοήθεια, και άλλα 5 εκατομμύρια να δοθούν ως μακροπρόθεσμα δάνεια», εξηγεί η κα Λαπτσίνσκα.
Δεκάδες στρατιωτικά τρένα από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία
Σύμφωνα με αρχειακά έγγραφα, οι συλλογικοί αγρότες από τη Ρωσία έπρεπε να μεταφερθούν στο Ντόνετσκ (που επεκτάθηκε στην σημερινή περιοχή του Λουχγάνσκ), στο Δνιπροπετρόβσκ (στην οποία εν μέρει ανήκε η σημερινή περιοχή Ζαπορίζζια) και στις περιοχές του Χάρκοβο. Στην Οδησσό (που τότε επεκτάθηκε στης σημερινές περιοχές Μικολάιβ και Χερσόν) από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Μέχρι το τέλος του 1933 από τη Δυτική περιοχή της ΕΣΣΔ, 109 αμαξοστοιχίες στάλθηκαν στην περιοχή του Δνιπροπετρόβσκ με εποίκους και τους πόρους τους, από την κεντρική περιοχή Τσερνοζέμια (Центральночорнозе́мний економічний район) της Ρωσίας προς την περιοχή του Χάρκοβο - 80 στρατιωτικά τρένα, από την επαρχία Ιβάνοβο στην Δονέτσκ - 44 στρατιωτικά τρένα, από την Λευκορωσία έστειλαν στην περιοχή της Οδησσού 61 αμαξοστοιχίες, από την περιοχή Γκόρκι - 35 αμαξοστοιχίες με ανθρώπους.
Όπως λένε οι ερευνητές, στους έποικους που έφτασαν στα εξοντωμένα χωριά ανατολικής και νότιας Ουκρανίας, παρασχέθηκαν σημαντικά οφέλη.
Από αυτούς, αφαιρέθηκαν όλες οι καθυστερούμενες οφειλές, απελευθερώθηκαν από την καταβολή φόρου γεωργίας και κτηνοτροφίας για τρία χρόνια, επί έναν χρόνο επιτρεπόταν να μη προμηθεύσουν γάλα και κρέας στο κράτος, κάθε οικογένεια έλαβε δωρεάν ένα σπίτι ή ένα αρχοντικό, την επισκευή των οποίων έπρεπε να παράσχει το κολχόζ. Σ΄ εκείνους που δεν είχαν αγελάδες, τους δόθηκαν δωρεάν και ανά δύο ή τρεις οικογένειες τους δόθηκε άλογο.
Οι συνθήκες αυτές ήταν διαφορετικές σε εκείνους που επιβίωσαν το Γολοδομόρ στην Ουκρανία, λέει η Νίνα Λαπτσίνσκα:
«Οι έποικοι τοποθετήθηκαν σε πολύ καλύτερες συνθήκες από τον τοπικό πληθυσμό που επιβίωσε μετά το Γολοδομόρ. Οι άνθρωποι υπέφεραν από υποσιτισμό για δύο χρόνια, και πέθαναν από την πείνα τους επόμενους 9 μήνες. Όμως, όχι μόνο δεν τους προσέφεραν βοήθεια, αλλά και ήταν υποχρεωμένοι να επισκευάσουν τα σπίτια των νεκρών για τους νεοφερμένους. Επιπλέον, έπρεπε να διαθέσουν τόσο το σίτο από τις καλλιέργειες τους, όσο και αυτό που εγκατέλειψαν οι έποικοι στους αχυρώνες των σπιτιών τους. Ακόμη, σύμφωνα με τα έγγραφα να παρέχουν τραπέζια και σκαμπό»
Επιπλέον, τα έγγραφα δείχνουν ότι στα σπίτια που εγκαταστάθηκαν οι έποικοι δεν μπορούσαν να επιστρέψουν οι ιδιοκτήτες τους που κατάφεραν να ξεφύγουν από τον λιμό το 1932 και που επέστρεψαν στα σπίτια τους το 1933.
"Προσπάθειες ανάπτυξης του σοβινισμού"
Όλα αυτά δεν μπορούσαν παρά να προκαλέσουν ένταση και επιθετικότητα και επομένως, από τις αρχές του 1934, υπάρχουν αναφορές στα "εμπόδια στη διαδικασία αφομοίωσης" και στις "προσπάθειες ταξικών εχθρών για την ανάπτυξη του σοβινισμού" στα έγγραφα.
Παράλληλα, εκδίδονται έγγραφα σχετικά με τη διευθέτηση της ζωής των εποίκων - από την ανάγκη ανοίγματος ρωσικών τάξεων στα σχολεία, την εισαγωγή σχολικών βιβλίων, βιβλιογραφίας και εφημερίδων στα ρωσικά.
«Υπάρχουν ακόμη και μάλλον απεχθή έγγραφα για αγορές γραμμόφωνων εις βάρος του κολχόζ», μιλά η κα Λαπτσίνσκα για απροσδόκητα ευρήματα στα αρχεία.
Σύμφωνα με τους διοργανωτές της έκθεσης, τα έγγραφα που παρουσιάζονται σε αυτή μπορεί να είναι ένα από τα κλειδιά για την κατανόηση της προέλευσης των σημερινών γεγονότων στα ανατολικά της Ουκρανίας.
«Αν κοιτάξετε προσεκτικά τους χάρτες, τότε οι περιοχές μετανάστευσης συμπίπτουν με αυτό που αποκαλούν Νοβορώσια», λέει η κα Λαπτσίνσκα σχετικά με τα ευρήματα των ερευνητών του μουσείου.
Η ερευνήτρια προσθέτει επίσης ότι, στη συνέχεια, στις περιοχές αυτές άρχισαν επίσης να μεταφέρουν τους Ουκρανούς από «κοινωνικά αναξιόπιστες» παραμεθόριες περιοχές της Ουκρανίας, αλλά αυτοί έφταναν στην Ανατολή και τον Νότο χωρίς τα οφέλη των εποίκων από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
Από όλη την Ουκρανία
Ο Στανίσλαβ Κουλτσίτσκι (Станіслав Кульчицький), Διδάκτωρ Ιστορικών Επιστημών, ερευνητής της ιστορίας της Ουκρανίας των δεκαετιών 20-30 του περασμένου αιώνα, δηλώνει πως οριστικά συμπεράσματα σχετικά με την τεχνητή αφομοίωση που πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 30 στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας, και οποία επηρεάζει τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία, δεν είναι απολύτως σωστά.
Ο ιστορικός λέει ότι η Επιτροπή Μετακομίσεων, που δημιουργήθηκε το 1933, μετακίνησε στις σημερινές περιοχές των Χάρκιβ, Ντονέτσκ, Λουγχάνσκ περισσότερους κάτοικους άλλων περιοχών της Ουκρανίας που υπέφεραν λιγότερο από το Γολοντόμορ, από τους κατοίκους της Ρωσίας
«Ωστόσο, ο αριθμός των μεταναστών από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία δεν είναι πολύ μεγάλος. Χιλιάδες νοικοκυριά αντίστοιχα των μεγάλων περιοχών όπως το Ντονμπάς και η Σλομποζάνσινα (σημείωση μεταφραστή: σημερινή περιοχή του Χάρκιβ, περιοχές του Σούμι, Λούγκανσκ και Ντονέτσκ) δεν είναι τόσο εντυπωσιακός. Ως εκ τούτου, δεν θα έλεγα για την προέλευση του αποσχισμού εκείνα τα χρόνια», - δήλωσε ο κς Κουλτσίτσκι στα σχόλια σε BBC News-Ukraine.
Είπε επίσης ότι, σύμφωνα με μελέτες του Ινστιτούτου Ιστορίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς που μετακόμισαν από τη Ρωσία στην Ουκρανία το 1933-1934, επέστρεψαν στη Ρωσία.
«Είδαν ότι οι Ουκρανοί αγρότες είναι πολύ πιο καταπιεστικοί από τους αγρότες στην κεντρική Ρωσία», πρόσθεσε ο ιστορικός.
Το 2006, η Βερχόβνα Ράδα αναγνώρισε επίσημα το Γολοδομόρ του 1932-1933 ως γενοκτονία του ουκρανικού λαού. Σύμφωνα με το νόμο, μια δημόσια άρνηση του Γολοδομόρ θεωρείται παράνομη, αλλά η τιμωρία για τέτοιες ενέργειες δεν προσδιορίζεται.
Ωστόσο, δεν υπάρχει συναίνεση ανάμεσα στους ιστορικούς και τους πολιτικούς ως προς το αν η Μεγάλος Λιμός μπορεί να θεωρηθεί γενοκτονία υπό τη νομική έννοια του όρου που κατοχυρώνεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος Γενοκτονίας.
Δεν υπάρχουν λέξεις "γενοκτονία" στα έγγραφα των Ηνωμένων Εθνών, της UNESCO και της PACE για το Γολοδομόρ.
Το Γολοδομόρ αναγνωρίστηκε ως γενοκτονία των Ουκρανών από 23 κράτη: Αυστραλία, Ανδόρα, Αργεντινή, Βραζιλία, Γεωργία, Εκουαδόρ, Εσθονία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδάς, Κολομβία, Λετονία, Λιθουανία, Μεξικό, Παραγουάη, Περού, Πολωνία, Σλοβακία, καθώς και το Βατικανό ως ξεχωριστό κράτος
Οι περισσότεροι ερευνητές στη Ρωσία επιμένουν ότι ο λιμός της δεκαετίας του 1930 είναι μια τραγωδία ολόκληρης της σοβιετικής αγροτιάς και όχι μόνο της Ουκρανίας. Ο λόγος που αναφέρεται είναι το σκληρό ηγετικό στυλ του Ιωσήφ Στάλιν.
Μετάφραση: Κίρα Βερεστσάγκινα
Πηγή: 1
