Η Ουκρανία στον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μύθοι για τον πρώην πόλεμο έγιναν όπλο στον τρέχοντα πόλεμο
Έχουμε ανακαλύψει όλη την αλήθεια για τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο μετά από 70 χρόνια από την ολοκλήρωσή του; Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε είναι στην πραγματικότητα, μύθοι, ταμπού και προπαγάνδα, η οποία εκτείνεται από τη σοβιετική εποχή.
Η μνήμη του πολέμου ήταν κεντρική στη σοβιετική μεταπολεμική ιδεολογία. Η ημέρα της Νίκης, η οποία δεν έχει διοριστεί ακριβώς στην επέτειο της παράδοσης της Γερμανίας, αλλά μια μέρα αργότερα, στις 9 Μαΐου (προφανώς για την επισήμανση του ρόλου της Σοβιετικής Ένωσης στην κατατρόπωση της Γερμανίας και ιδιοποίησης της νίκης) έχει γίνει μία σημαντική γιορτή. Σταδιακά, αυτή η γιορτή έσπρωξε στο παρασκήνιο ακόμη και την 7η Νοέμβριου - την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, την πρώτη και σημαντικότερη γιορτή των Σοβιετικών κομμουνιστών.
Ο μύθος της «Μεγάλης Νίκης» ήταν για να χρησιμεύσει ως βάση για τη διαμόρφωση της σοβιετικής ταυτότητας, και στο μέλλον και του σοβιετικού λαού. Συστατικά του ήταν οι διατριβές για το μαζικό πατριωτισμό και την θυσία στο όνομα της σοβιετικής πατρίδας, για μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση όλων των «σοβιετικών» ανθρώπων στη μάχη κατά της φοβερής απειλής, η μεσσιανική εκστρατεία στην Δύση για την απελευθέρωση της Ευρώπης. Η Μεγάλη Νίκη, η τελευταία χορδή ισχυρού μύθου, επειδή επιβεβαίωσε την ορθότητα της επιλεγείσας στρατηγικής της σοβιετικής ηγεσίας, τη δύναμη και το ανυπέρβλητο της κομμουνιστικής κυβέρνησης.
Η δεκαετία του 1920-1930, όταν εξαφανίστηκαν μαζικά όλοι εκείνοι που δεν εντάσσονταν στην εικόνα ενός «σοβιετικού ανθρώπου» και σκέφτονταν μόνοι τους, προετοίμασε μια πλατφόρμα υλοποίησης αυτού του μύθου στην πλήρη κοινωνία.
Και οι πρώτοι μήνες του πολέμου ήταν η προεργασία για της εδραίωση ενός νέου μύθου. Αρκετά εκατομμύρια στρατιώτες που δεν ήθελαν να υπερασπιστούν την ΕΣΣΔ, μη αναγνωρίζοντάς την ως πατρίδα τους, συνελήφθησαν και στη συνέχεια χάθηκαν σε γερμανικά ή σοβιετικά στρατόπεδα.
Αντικαταστάθηκαν με μια νέα γενιά, πολύ καλύτερα «επεξεργασμένη» από τη σοβιετική προπαγάνδα. Η γενιά εκείνων που θυμούνται λιγότερο τη φρίκη της προηγούμενης δεκαετίας και την αδυναμία των πρώτων ημερών του πολέμου. Επιπλέον, αυτοί οι άνθρωποι εκείνη την εποχή είδαν ήδη νιώσει τις πραγματικές φρίκες της ναζιστικής κατοχής και συνεπώς δεν πίστευαν στην απελευθέρωση των Γερμανών. Με την εντατικοποίηση του γερμανικού καθεστώτος κατοχής και τις νίκες του Κόκκινου Στρατού, ο αριθμός των πολιτών πιστών στη σοβιετική κυβέρνηση αυξάνονταν συνεχώς και ξεπέρασε την προπολεμική περίοδο.
Οι κατάσταση του πολέμου δημιούργησε τις ιδανικές συνθήκες για το σχηματισμό μιας νέας σοβιετικής ταυτότητας.
«Αγαπημένος Στάλιν είναι η εθνική ευτυχία», αφίσα του Βίκτορ Κορέτσκι, 1950.
Με τη «Μεγάλη Νίκη» έγινε αποκατάσταση των σοβιετικών αρχών για τα τρομερά εγκλήματα που διαπράχθηκαν, μετατράπηκε το αίσθημα φόβου στο δήμιο Στάλιν σε μια ευγνωμοσύνη στον ηγέτη και τον υπερασπιστή. Έξω από την ΕΣΣΔ, συνέβαλε περισσότερο στο σχηματισμό του φιλοσοβιετικού συναισθήματος στον κόσμο μετά τον πόλεμο, από ότι όλες οι ειδικές επιχειρήσεις της Κομιντέρν μαζί.
Η «Μεγάλη Νίκη» έκανε μια άλλη σημαντική λειτουργία για τη σοβιετική ηγεσία μετά τον Στάλιν, νομιμοποίησε την εξουσία, της έδωσε το απαραίτητο ηρωικό φωτοστέφανο. Εξάλλου, μετά την αναίρεση του σταλινισμού, δεν υπήρχαν άλλοι άνθρωποι του Λένιν, άνθρωποι που είχαν αφιερωθεί στη συμμετοχή τους στην Οκτωβριανή Επανάσταση.
Ο μύθος της «Μεγάλης Νίκης» εξακολούθησε να ζει μετά την πτώση της ΕΣΣΔ. Σε κάθε μία από τις πρώην δημοκρατίες της και νυν ανεξάρτητο κράτος, γιορτάζεται η επόμενη επέτειος της 9ης Μαΐου. Η 60η επέτειος από το τέλος του πολέμου, η οποία έλαβε χώρα στη Μόσχα το 2005, κατέδειξε ότι για τη ρωσική ηγεσία, δεν είναι μόνο ένα αφιέρωμα στην παράδοση ή μια συγκεκριμένη ιστορική συνήθεια. Η «Μεγάλη Νίκη» έγινε και πάλι η βασική θέση της νέας κρατικής ιδεολογίας του Κρεμλίνου.
Σημερινή μαζική προπαγάνδα στη Ρωσία. Τα χαρακτηρίστηκα της «μεγάλης νίκης» ακόμα και σαν αυτοκόλλητο για αυτοκίνητα
Η Ρωσία. προχωρώντας σε διπλωματικά σκάνδαλα, υπερασπίζοντας την «ιερή μνήμη της νίκης», ανελέητα επέκρινε όλες τις προσπάθειες για να αναθεωρηθεί η παλιά σοβιετική έννοια του πολέμου.
Η τελευταία στιγμή είναι εξαιρετικά σημαντική αφού δείχνει ότι η Ρωσία όχι μόνο αναβιώνει παλιούς ιστορικούς μύθους, αλλά και προσπαθεί να τους εξάγει ενεργά.
Η αναζωογόνηση της έννοιας της «Μεγάλης Νίκης» είναι μόνο ένα στοιχείο της νέας πολιτικής του Κρεμλίνου, η ουσία της οποίας είναι η αποκατάσταση της ρωσικής επιρροής στα εδάφη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Για να γίνει αυτό, χρησιμοποιούνται τα πάντα: και ο ενεργειακός εκβιασμός, και η παρουσία του ρωσόφωνου πληθυσμού, καθώς και η κατοχή πυρηνικών όπλων. Όχι η τελευταία θέση σ’ αυτό το οπλοστάσιο ανήκει στην λεγόμενη «κοινή ιστορία», που είναι το κεντρικό σημείο της έννοιας του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου» και της «Μεγάλης νίκης» και των Σοβιετικών μύθων για τον πόλεμο. Η εκτεταμένη προπαγάνδα τους μέσω του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της λογοτεχνίας έχει ως στόχο να διατηρήσει τα έθνη της πρώην ΕΣΣΔ στην τροχιά της ρωσικής επιρροής. Το κοινό ηρωικό παρελθόν πρέπει να γίνει μια πλατφόρμα για το σχηματισμό (ή τη διατήρηση) ενός ισχυρού φιλορωσικού λόμπι σε ανεξάρτητα κράτη.
Μια άλλη αποστολή της «Μεγάλης Νίκης» είναι η ώθηση στη σκιά της μεγάλης ήττας του «ψυχρού πολέμου» της ΕΣΣΔ για να την ξεχάσουν, να την ρίξουν στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, μαζί με «τα τρομερά χρόνια της δημοκρατίας του Γιέλτσιν». Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο για την κυβέρνηση, η οποία πιστεύει ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή στην ιστορία, και αντλεί τη δύναμή της από το παρελθόν της «χώρας με την οποία όλα μετριόταν.»
«Εξαγωγή» του μύθου με τη βοήθεια του ρωσικό-σοβιετικού πληθυσμού. Ημέρα Νίκης στην Αθήνα
Έτσι, οι μύθοι σχετικά με τον πόλεμο δεν εκτελούν απλά μια ανθρωπιστική λειτουργία αλλά θεωρούνται ως ένα σημαντικό εργαλείο αποκατάστασης της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας.
Απροσδόκητα για το Κρεμλίνο, στην Ουκρανία εμφανιστήκαν προβλήματα με την εφαρμογή της σοβιετικής / ρωσικής προπαγάνδας για τον πόλεμο. Συγκριμένα, μετά το 2004, όταν άρχισαν να αντιλαμβάνονται τη δική τους πολιτική μνήμης, ως όχι απλά διαφοροποιημένη, αλλά μερικές φορές διαμετρικά αντίθετη με τη ρωσική. Η καταδίκη των εγκλημάτων του κομμουνιστικού παρελθόντος, το άνοιγμα των αρχείων των κομμουνιστικών υπηρεσιών ασφαλείας στην Ουκρανία έλαβε χώρα σχεδόν ταυτόχρονα με τις προσπάθειες αποκατάστασης του σοβιετικού παρελθόντος στη Ρωσία. Άρα, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ιστορία έχει γίνει μια άλλη σκηνή αντιπαλότητας μεταξύ των δύο χωρών, όχι λιγότερο θερμή από τον ανταγωνισμό στον ενεργειακό τομέα.
Η διατήρηση των σοβιετικών μύθων για τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι εξαιρετικά σημαντική για τη Ρωσία, αφού έγιναν κύριο και μερικές φορές, το τελευταίο στοιχείο σοβιετικής ταυτότητας των πολιτών μας.
9 Μαίου του 2016, παρέλαση στο κατεχόμενο Ντονετσκ με μεγάλο πανό «κορδέλα του Αγίου Γεωργίου»
Όπως έχουν δείξει τα γεγονότα μετά την πτώση του Γιανουκόβιτς, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν βασίζεται στη νησίδα της σοβιετικής ταυτότητας, εξαπλώνοντας σαμποτάζ εναντίον της Ουκρανίας.
Οι Ρώσοι ή οι ρωσόφωνοι της Ουκρανίας, τους οποίους δήθεν προστατεύει ο Πούτιν, δεν είναι η βάση για την τρομοκρατία στην ανατολική Ουκρανία ή για την προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά οι ίδιοι οι «σοβιετικοί άνθρωποι». Δεν είναι τυχαίο, ότι ένα από τα κύρια στοιχεία του συμβολισμού τους είναι η λεγόμενη «Κορδέλα του Αγίου Γεωργίου», που είναι ταυτόχρονα και το ρωσικό αυτοκρατορικό σύμβολο (εξ ου και το όνομα) και το σοβιετικό που σχετίζεται με το «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο».
Ο μαχητής της «Νοβορώσια», Ivan Golovanov («Τζόκερ») στο φόντο της κορδέλας του Αγίου Γεωργίου
Οι μύθοι για τον Β` Παγκόσμιο χρησιμοποιούνται από τη ρωσική προπαγάνδα όχι μόνο στην Ουκρανία ή τη Ρωσία, αλλά και στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η Ρωσία μονοπώλησε με αυτοπεποίθηση τη νίκη του Κόκκινου Στρατού κατά των Ναζί, αν και στις τάξεις του πολέμησαν εκατομμύρια Ουκρανών και άλλων εθνικοτήτων. Σύμφωνα με τη ρωσική ηγεσία, η νίκη αυτή είναι η ανοχή της στο παρόν: «δεν μπορούμε να είμαστε θύτες, γιατί απελευθερώσαμε τον κόσμο από τον Χίτλερ.»
«Είναι η δική μας νίκη» λέει το big board στη κατεχόμενη Σεβαστούπολη, 2016. Συγχαρητήρια για την Ημέρα της νίκης και η διαφήμιση του Κ.Κ.Ρ.
Οι εμπειρογνώμονες και οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι δεν είναι εξοικειωμένοι με την ιστορία της Ουκρανίας. πιστεύουν στην απειλή του ουκρανικού φασισμού, αφού είδανε στο Μαϊντάν ή μεταξύ των ουκρανικών στρατιωτών στην ανατολική Ουκρανία τις κοκκινόμαυρες σημαίες του Μπαντέρα.
Οι μύθοι για τον πρώην πόλεμο έγιναν όπλο στον τρέχοντα πόλεμο. Επομένως, το σφάλμα τους είναι σημαντικό όχι μόνο για να καταλάβουμε «πώς ήταν πραγματικά», αλλά για να δούμε το αληθινό πρόσωπο μιας από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία μας.
Για το σκοπό αυτό, το Ουκρανικό Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης έχει εφαρμόσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Πόλεμος και Μύθος: ο Άγνωστος Β` Παγκόσμιος». 15 ιστορικοί έχουν επιλέξει 50 μυθοποιημένα θέματα και τα αποτίμησαν, βασιζόμενοι στη μακροχρόνια έρευνα και επεξεργασία αποχαρακτηρισμένων αρχειακών υλικών.
Μετάφραση: Άννα Μανιάτη
Πηγή: ww2.memory.gov.ua
