Σύντομη Ιστορία των OUN-UPA

Σύμφωνα με το Σοβιετικό μοντέλο, ο Ουκρανικός επαναστατικός στρατός ( UPA) παρουσιάζεται ως συνεργάτης του Χίτλερ και αιματηρά εθνικιστής. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, επειδή η Μόσχα ήθελε να ρωσοποιήσει την Ουκρανία. Ο Ουκρανός, ο οποίος δεν ήθελε να γίνει σοβιετικός άνθρωπος κατηγορούταν για εθνικισμό, και ακόμα «καλύτερα» για φασισμό.

Ο UPA για τέτοιου είδους προπαγάνδα ήταν εξαιρετικά χρήσιμος. 

Η ιστορία της ουκρανικής εθνικής κίνησης γίνεται πολύπλοκη αν δεν λάβει κανείς υπόψη το σοκ και το τραύμα από τα καταστροφικά αποτελέσματα του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου για τους Ουκρανούς. Ακόμη και τα μικρά έθνη όπως οι Λιθουανοί και Εσθονοί κέρδισαν την ανεξαρτησία τους, ενώ η μεγαλύτερη στην περιοχή ουκρανική κοινότητα δεν απέκτησε το δικό της κράτος.

Οι Ουκρανοί, κατά το δέκατο ένατο αιώνα και πριν τον πόλεμο, επικεντρώθηκαν κυρίως στην κοινωνική δημοκρατία και στην αριστερή πολιτική. Η καταστροφική ήττα πυροδότησε τη συζήτηση για τις αιτίες της και για την στροφή προς τον εθνικισμό.
Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη αμέσως. Ένας μέρος της ουκρανικής πνευματικής ελίτ είχε για λίγο ελπίδα για την ανεξάρτητη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας. Όχι χωρίς λόγο, αλλά όχι χωρίς αυταπάτες.

Στις αρχές της δεκαετίας, ο ουκρανικός πολιτισμός μπορούσε να αναπτυχθεί περισσότερο ή λιγότερο ελεύθερα. Για πρώτη φορά οι νέοι είχαν δυνατότητα να σπουδάσουν σε σχολές στα Ουκρανικά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ουκρανικό κίνημα στην πολωνική πλευρά δεν είχε τέτοιες ελευθερίες.
Ωστόσο, από το 1927, ο Στάλιν άρχισε να εκκαθαρίζει τους Ουκρανούς «εθνικιστές», κάτι που σήμανε το τέλος της ψευδαίσθησης της βελτίωσης των ρωσο-ουκρανικών σχέσεων σε ισότιμη βάση. Την ίδια στιγμή, αποδυναμώθηκαν σημαντικά οι αριστερές τάσεις στο ουκρανικό εθνικό κίνημα. Την πρωτοβουλία πήραν η δεξιά πτέρυγα και οι εθνικιστές. Μπορούσαν να οργανώνονται μόνο στην Δεύτερη Rzeczpospolita Polska (Πολωνική Δημοκρατία 1918-1939 ) όσο και στο εξωτερικό.
Ανάμεσα στην ουκρανική νεολαία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο στρατιώτης του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου, Eugen Konovalets, ξεκίνησε η ριζοσπαστικοποίηση. Ήταν η εποχή όπου εμφανίστηκε ο «αναπόσπαστος εθνικισμός» του Dmytro Dontsov, ο οποίος έγινε σχεδόν η Βίβλος του ουκρανικού εθνικισμού.

Αυτές οι διεργασίες οδηγούν στο σχηματισμό της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Η πρώτη συντακτική συνέλευσή της, που συνδύαζε τις υπάρχουσες ομάδες, πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1929. Η OUN είχε αντι-μπολσεβίκικη στάση στα γεγονότα στην Ουκρανική ΣΣΔ. Επίσης, είχε αντι-πολωνική στάση, σε αντίθεση με το ουκρανικό εθνικό κίνημα, το οποίο συνδέεται με το όνομα του Petlyura.

Οι υποσχέσεις της Πολωνίας στους Ουκρανούς δεν τηρήθηκαν (συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας του Ουκρανικού πανεπιστήμιου στο Λβιβ) και στην Πολωνία, ο ουκρανικός πολιτισμός και η εκπαίδευση καταπιέζονταν όλο και περισσότερο. Η εμφάνιση της OUN μόνο βάθυνε τις αρνητικές τάσεις από την πολωνική πλευρά και η περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση της OUN οδήγησε σε ισχυρότερη αμοιβαία εχθρότητα.
Αποτελούσε ένα ειδικό δόγμα δράσης του ουκρανικού εθνικού κινήματος, το οποίο ήταν σε μεγάλο βαθμό μια αντανάκλαση της θεωρίας του Dontsov. Το 1938, ο Eugen Konovalets σκοτώθηκε. Ο αγώνας του για την πολιτική κληρονομιά οδηγεί σε σοβαρές διαιρέσεις. Στην ηγεσία τελικά ανεβαίνει ο Stepan Bandera που απελευθερώθηκε από τη φυλακή στην Πολωνία το 1939.

Η πραγματική αρχή του πολέμου για το ουκρανικό εθνικό κίνημα είναι το 1938. Οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν την απόσυρση της Transcarpathia από την Τσεχοσλοβακία ως είδος του Πεδεμόντιο. Οργάνωσαν μια ένοπλη εξέγερση και δημιουργήθηκε ένα κράτος μιας ημέρας. Όλα αυτά τελειώνουν με καθολική ήττα.
Στις αρχές του Γερμανο-πολωνικού πολέμου, η OUN αντιδρά με στρατιωτικές δράσεις. Στη Γαλικία εκρήγνυται η αντι-πολωνική εξέγερση. Καταστέλλεται ως σαμποτάζ κατά της Πολωνίας. Αλλά το Σοβιετικό καθεστώς που ιδρύθηκε εκεί στις 17 Σεπτεμβρίου του 1939 ήταν πολύ χειρότερο για τους Ουκρανούς.

Μεταξύ 1939-1941, η Κρακοβία γίνεται το κέντρο της ουκρανικής πολιτικής ζωής. Οι ηγέτες της OUN, προβλέποντας την αρχή του ρωσο-γερμανικού πόλεμου, υπολογίζουν την εμφάνισή τους στο σοβιετικό έδαφος κατεχόμενης ζώνης. Η γερμανική πλευρά είναι ανεκτική στις δραστηριότητές τους.
Με το γερμανό-σοβιετικό πόλεμο και την κατάληψη του Λβίβ, o OUN ανακοίνωσε ότι ανέκτησε την ανεξαρτησία εκεί. Ωστόσο η Γερμανία δεν έχει συμφωνήσει με αυτό, και ο Stepan Bandera απελάθηκε σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Η ουκρανό-γερμανική συνεργασία κράτησε για λίγο καιρό μέχρι που η OUN συνειδητοποίησε τις αυταπάτες της. Οι συνεχείς επιτάξεις και η απομάκρυνση του εργατικού δυναμικού στη Γερμανία οδήγησαν στο γεγονός της οργάνωσης μονάδων αυτοάμυνας από τους Ουκρανούς. Ο πρώτος τέτοιος σχηματισμός εμφανίστηκε στην περιοχή Volyn με επικεφαλής τον Taras Bulba-Borovets.

Οι Ουκρανοί κατάλαβαν ότι αναγκάστηκαν να αγωνιστούν σε δύο μέτωπα - με το Τρίτο Ράιχ και με τη Σοβιετική Ένωση. Οι Ουκρανοί άφησαν τις τάξεις βοηθητικής αστυνομίας των κατοχικών αρχών. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η στιγμή που εμφανίστηκε o UPA, διότι αυτό το όνομα χρησιμοποιούταν για να ορίσει αρκετές οντότητες.

Τελικά η αρχή του UPA ως δευτερεύουσα οργάνωση της OUN είναι το τέλος του 1942. Άρα σημαντικά συμπεράσματα εξάγονται από αυτό. Μπορούν να κατηγορούν την OUN για συνεργασία με το Τρίτο Ράιχ κατά την διάρκεια των 1939-1942, ενώ ο Ουκρανικός επαναστατικός στρατός δεν συνεργαζόταν με τον Ράιχ, αλλά πάλεψε εναντίον του.

Οι επικεφαλείς των OUN και UPA φανταζόταν το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου όπως του Α’ πόλεμου. Δηλαδή οι μεγάλες δυνάμεις της περιοχής έπρεπε να καταστρέφονται, ως εκ τούτου έπρεπε να εμφανιστεί πολιτικό κενό. Σ`αυτό το κενό, η OUN ήθελε να κερδίσει μια θέση για το κράτος της. Από αυτή την άποψη , οι σημαντικοί ανταγωνιστές στις περιοχές της Γαλικίας και του Volyn ήταν οι Πολωνοί. Προστίθεται η απέλαση τους, που τελικά προκάλεσε σφαγές των Πολωνών.

Η τραγωδία προκλήθηκε από τις ξεκάθαρα αποθαρρυντικές συνθήκες πόλεμου και τις παλιές κοινωνικές σχέσεις. Αυτές οι δολοφονίες δεν πρόσφεραν τίποτα στην UPA αλλά έγιναν ένα εξαιρετικά πολύπλοκο ιστορικό έρμα.
Τους Πολωνούς απέλασε τελικά ο Στάλιν (κάτι που κατά πάσα πιθανότητα θα συνέβαινε σε οποιαδήποτε κατάσταση), και ο UPA σε απελπιστικό αγώνα κατά των Σοβιετικών στα μεταπολεμικά χρόνια βίωσε λουτρό αίματος και έγινε αντικείμενο άνευ προηγουμένου καταστολής.

Το 1950 σκοτώθηκε ο επικεφαλής του UPA, Roman Shukhevych. Ο αγώνας ατονεί και οι καταστολές συνεχίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι Σοβιετικοί κινητοποίησαν τεράστια προπαγανδιστική μηχανή για να δυσφημίσουν πλήρως τον UPA. Η κύρια μομφή ήταν η συνεργασία με το Τρίτο Ράιχ. Στην πραγματικότητα, το Σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν (Μολότοφ-Ρίμπεντροπ) ήταν πιο σοβαρή συνεργασία με μεγαλύτερη σημασία και επιρροή από ό, τι οι προσπάθειες του ουκρανικού εθνικού κινήματος γεμάτες με αυταπάτες. Οποιαδήποτε άλλη παρουσίαση του UPA καταστρεφόταν στη Σοβιετική αφήγηση του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου ως «πατριωτικό πόλεμο».

Για τους Ουκρανούς πατριώτες, ο UPA, κυρίως λόγω του μεταπολεμικού μαρτυρολόγιου, έγινε ένας θρύλος, το περιεχόμενο του οποίου ήταν η αφοσίωση και η θυσία. Όπως συμβαίνει με όλους τους θρύλους αυτού του τύπου, μερικές φορές είναι δύσκολο να μιλήσεις για τις αμαρτίες, εξάλλου, η ρωσική προπαγάνδα δεν άφηνε ζωτικό χώρο στην UPA. Μετά από όλα, ο θρύλος ήταν διαδεδομένος στη Δυτική Ουκρανία.

Σήμερα δεν έμενε πολύ από το θρύλο. Ακόμη και η μαύρο- κόκκινη σημαία για την νέα γενιά δεν συνδέεται πλέον με τον UPA. Όσο πιο δυνατά η Ουκρανία σταθεί στα πόδια της, τόσο περισσότερο ο θρύλος της UPA θα εξασθενίσει. Αυτό αποδεικνύουν τα άσχημα αποτελέσματα των εκλογών στις οργανώσεις που βασίζονται στον UPA.

Kazimierz Vuytsitskyy ( Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας)

Μετάφραση: Άννα Μανιάτη

Πηγή: 1

fShare

Tweet