Ήταν ένας άγρυπνος φρουρός και έκανε την κατανάλωση καφέ συνήθεια στην Ευρώπη
Μερικά χρόνια πριν, στην πόλη Λβιβ ανεγέρθηκε το μνημείο του Γιούρι Κουλτσίτσκι, του κατοίκου του χωριού Κουλτσίτσι της περιφέρειας του Λβιβ, το οποίο σήμερα προκαλεί το ειδικό ενδιαφέρον πολλών ξένων τουριστών.
Διότι ήταν εκείνος που περισσότερο από τρεις αιώνες πριν θεμελίωσε στη Βιέννη την παράδοση του καφέ, η οποία γρήγορα διαδόθηκε και επεκτάθηκε, αρχικά στις γερμανόφωνες χώρες και στη συνέχεια σε όλη την Ευρώπη.
Εν τω μεταξύ, ο Γιούρι-Φράντς Κουλτσίτσκι (1640 - 1694) έμεινε για πάντα στην ιστορία ως ένας γενναίος πολεμιστής και ένας από τους σωτήρες της Βιέννης κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Χάρη σε μια λαμπρή πράξη κατασκοπείας του στο στρατόπεδο του εχθρού, ελήφθησαν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την πραγματική δύναμη του εχθρού και τα σχέδιά του για την επίθεση. Έτσι ο ενωμένος ευρωπαϊκός στρατός κατόρθωσε να νικήσει τον τεράστιο τουρκικό στρατό με τις λιγότερες απώλειες, κοντά στην αυστριακή πρωτεύουσα, στην περίφημη μάχη των ευρωπαϊκών εθνών στις 12 Σεπτεμβρίου 1683, υπό την ηγεσία του βασιλιά της Πολωνίας, Γιαν Γ΄ Σομπιέσκι. Στο μεταξύ, αυτός ήταν εκείνος που έπεισε άλλους ευρωπαϊκές μονάρχες ότι εάν δεν κάνουν τις στρατιωτικές μονάδες Κοζάκων του Ζαπορόζιε δεκτές στην εκστρατεία τους, θα ηττηθεί η Ευρώπη από την Οθωμανική Πύλη.
Για τον λόγο αυτό, ο Γιούρι Κουλτσίτσκι μαζί με τους Κοζάκους συνταγματάρχες Παλίι, Απόστολ, Μπουλίγκα, Βόρον και Ίσκρα αποδέχτηκε την προσφορά να συμμετέχει στην μάχη αυτή. Ωστόσο, ξεχώρισε μεταξύ άλλων για την άριστη γνώση του εχθρού. Για παράδειγμα, ήξερε εύκολα να ντυθεί ως Τούρκος αξιωματικός για σκοπούς κατασκοπείας! Ο Κουλτσίτσκι, που αποφάσισε να αποσυρθεί μετά τη μάχη, για τις υπηρεσίες του, κατόπιν αιτήσεώς του έλαβε από τους ευγνώμονες Αυστριακούς την όχι και πολύ σαφή γι’αυτούς ανταμοιβή: όλες τις προμήθειες καφέ σε κόκκους που βρέθηκαν στον εχθρό (300 σακούλες).
Μια φορά συμμετείχε σε πολλές συγκρούσεις με τους Τούρκους στο νότιο έδαφος της σημερινής Ουκρανίας (της τότε Ερημιάς (Ντίκογιε πόλιε)). Για να μην κοιμηθεί κατά τη διάρκεια των νυχτερινών φρουρών, αυτός μαζί με τους συνάδελφούς του, Κοζάκους, εκτός από το κάπνισμα υιοθέτησε εξάλλου από τους εχθρούς μια τότε άγνωστη για την Ευρώπη συνήθεια: να βράζει και να καταναλώνει ισχυρό ανατολικό καφέ. Επειδή την εποχή εκείνη οι Κοζάκοι του Ζαπορόζιε τιμωρούνταν αυστηρά για ύπνο ή μέθη κατά τη φρούρηση – είτε με εκτέλεση, είτε στην καλύτερη των περιπτώσεων – με επαίσχυντη παραίτηση από το στρατό, εάν ο Κοζάκος είχε υψηλές επιτυχίες στις μάχες.
Γι΄αυτό το λόγο δεν καταγράφει την ιστορική αλήθεια μια όμορφη σκηνή στο μυθιστόρημα του Μικόλα Γκόγκολ «Ταράς Μπούλμπα», όταν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Ντούμπνο, οι Κοζάκοι μέθυσαν και βυθίστηκαν στον ύπνο, και έτσι ο νεότερος γιος του Μπούλμπα, Αντρίι, κατόρθωσε να βγει αθόρυβα στο τοπικό κάστρο! Πιστεύω να συμφωνείτε ότι εάν όλοι χωρίς εξαίρεση στη ζώνη της σημερινής αντιτρομοκρατικής επιχείρησης ακολουθούσαν τέτοιες πρακτικές, θα είχαμε λιγότερες απώλειες στρατού στο Ντονμπάς!
Αλλά είχε κακή τύχη ο Κουλτσίτσκι. Σε μια από τις μάχες με τις ανώτερες δυνάμεις του εχθρικού ιππικού έπεσε αιχμάλωτος των Τούρκων και πέρασε αρκετά χρόνια στην τότε Βεσσαραβία και την Κριμαία ως όμηρος άνευ συνοδείας, μέχρι την στιγμή που Σέρβοι έμποροι τον εξαγόρασαν από την αιχμαλωσία. Με αυτό τον τρόπο ευχαρίστησαν τον Κουλτσίτσκι για τις υπηρεσίες μετάφρασης, επειδή ο έξυπνος κοζάκος έμαθε άριστα τα τούρκικα και τη γλώσσα των Τατάρων της Κριμαίας. Εκεί απέκτησε άρτια την τεχνολογία παρασκευής του τότε άγνωστου στην Ευρώπη ροφήματος.
Εν τω μεταξύ, κατά την αιχμαλωσία του προσέφεραν επανειλημμένα να γίνει «Τούρκος» και του υπόσχονταν πολλά εάν γίνει μουσουλμάνος, όμως ο Κοζάκος αρνήθηκε κατηγορηματικά επειδή ήταν πιστός χριστιανός.
Για να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι αρχικές προσπάθειες να ανοίξει το πρώτο καφέ στην Ευρώπη καταβάλλονταν και πριν απ’αυτόν από Αρμένιους και Εβραίους έμπορους. Όμως λόγω της έντονης πυκνότητας και της πικρής γεύσης, που αγάπησαν τόσο οι τότε Τούρκοι και Άραβες, το νέο ρόφημα δεν κέρδισε μεγάλη δημοτικότητα ανάμεσα στους Ευρωπαίους, ακόμη και το Βατικανό το αποκάλεσε «μαύρη αιθάλη».
Ωστόσο ο Κουλτσίτσκι ήταν εκείνος που πρόσθεσε στη συνταγή παρασκευής του ένα «know-how», που ικανοποίησε και την εκκλησία: άρχισε να ρίχνει στο βρασμένο καφέ κρέμα και ζάχαρη! Πρώτα ο ίδιος μετάφερε φλιτζάνια καφέ σ' έναν ασημένιο δίσκο περπατώντας την αυστριακή πρωτεύουσα και μετά άνοιξε την πρώτη του καφετέρια με την επωνυμία «Μπλε μπουκάλι». Τα άριστά του Γερμανικά ήταν επίσης πολύ χρήσιμα για τον Κοζάκο κατά τη δημιουργία της δικής του επιχείρησης.
Το νέο ρόφημα έγινε τόσο δημοφιλές ανάμεσα στους κατοίκους της Βιέννης, ώστε με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να ανοίγουν σε πολλά σημεία της πόλης τέτοιες παρόμοιες καφετέριες και ο Κουλτσίτσκι έγινε επικεφαλής μιας ξεχωριστής κοινότητας καφέ.
Ακόμη και σήμερα οι Αυστριακοί θυμούνται και σέβονται τον Ουκρανό, γιατί οφείλουν σ'αυτόν τη δημιουργία του παγκοσμίως διάσημου βιεννέζικου καφέ. Το 1862, μια από τις οδούς της Βιέννης πήρε το όνομα του Γιούρι-Φράντς Κουλτσίτσκι προς τιμή του - Kolschitzky-Gasse, και το 1885 το χάλκινο άγαλμά του εγκαταστάθηκε σ’ένα από τα γωνιακά κτίρια αυτής της οδού. Απεικονίζει τον Κοζάκο ντυμένο σε τουρκική στολή, που κρατά τον δίσκο με μικρά φλιτζάνια καφέ. Επίσης, στη Βιέννη και σήμερα υπάρχει ακόμα ένα δημοφιλές καφέ με την εύγλωττη επωνυμία «Grand Cafe Zwirina zum Kolschitzky».
Δυστυχώς, μια τέτοια σεβαστή στη Δυτική Ευρώπη φιγούρα του Γιούρι Κουλτσίτσκι δεν είναι και πολύ γνωστή στη Μεγάλη Ουκρανία. Όμως όχι στην Γαλικία! Επειδή η πόλη Λβιβ χρωστάει σήμερα στον ίδιο τον Κουλτσίτσκι την αληθινή δημοτικότητα του καφέ. Είναι γνωστό ότι κατά την ανάπτυξη του δικού του δικτύου, αρκετά χρόνια μετά τη Βιέννη, άνοιξε μια παρόμοια καφετέρια και στο Λβιβ. Εδώ τιμάται ιδιαιτέρως.
Το μνημείο που βρίσκεται στο Λβιβ αποτελεί δημιουργία του γλύπτη, Ρομάν Κίκτα, κατασκευάστηκε από ορείχαλκο και το βάθρο του από γρανίτη. Και για να αποκαλυφθεί πλήρως η εικόνα του Γιούρι Κουλτσίτσκι, εδώ τοποθετήθηκε και η εραλδική στήλη, η οποία παρουσιάζει το οικόσημο του γένους των Κουλτσίτσκι. Η αλληγορία των όπλων λέει ότι ήταν ένας ένδοξος μαχητής. Η σακούλα, από την οποία πέφτουν οι κόκκοι καφέ και μετατρέπονται σε χρυσά νομίσματα, συμβολίζει ότι ο Γιούρι Κουλτσίτσκι υπήρξε και καλός επιχειρηματίας. Και το κλασικό μπρίκι με τα αχνισμένα φλιτζάνια δείχνουν ότι εκείνος δίδαξε την κουλτούρα της κατανάλωσης καφέ σε όλη την Ευρώπη. Τέλος, το κοζάκικο σκουλαρίκι στ’αυτί του, ή «κούλτσικ» στα ουκρανικά, συμβολίζει ότι είναι ο Κουλτσίτσκι.
Ίγκορ Γκαλουσιάκ
Λβιβ
Μετάφραση: Βλάντ Ταουσάν
