Η Κωνσταντινούπολη επιδεικνύει ευμένεια στην ιδέα της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης εμπειρογνώμονος
Οι χειρονομίες της ευμένειας δεν περνούν απαρατήρητες στη Μόσχα. Ακριβώς με αυτό καταπιάνεται η φλογερή ομιλία του Πατριάρχη της Μόσχας Κυρίλλου κατά την τελευταία συνεδρίαση των επικεφαλής των Ορθοδόξων Εκκλησιών του κόσμου, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη στις 22 Ιανουαρίου, λέει ο Andrew Yurash, ειδικός στη μελέτη των θρησκειών.
Η Σύνοψη, εκεί όπου συγκεντρώνονται οι επικεφαλής των Ορθοδόξων Εκκλησιών του κόσμου, οργανώθηκε στο πλαίσιο της προετοιμασίας της παγκόσμιας Ορθοδοξίας για την Ορθόδοξη (Οικουμενική) Σύνοδο, που προγραμματίστηκε και προετοιμάζεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η Σύνοψη αρχικά επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στην Κωνσταντινούπολη, αλλά λόγω των επιπλοκών στις πολιτικές σχέσεις ανάμεσα στη Μόσχα και στην Άγκυρα, μεταφέρθηκε στην Ελβετία.
Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, ο Πατριάρχης της Μόσχας είχε απειλήσει με διάσπαση, υπονοώντας ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία θα σταματήσει κάθε συνεργασία με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, στην περίπτωση παροχής Αυτοκέφαλης και αναγνώρισης κανονικού καθεστώς στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Οι ανησυχίες του Πατριάρχη αποτελούν ένδειξη ότι οι επαφές μεταξύ του Κιέβου και της Κωνσταντινούπολης όντως υπάρχουν.
«Σε αυτή τη σύνοψη της Γενεύης, όλοι σημείωσαν το διάλογο μεταξύ του Κυρίλλου και του Βαρθολομαίου. Ο πρώτος απαιτούσε να διαψευστεί το γεγονός των επαφών της ιεραρχίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τους εκπροσώπους του Πατριαρχείου του Κιέβου. Σε απάντηση αυτής της απαίτησης ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ως μεγάλος διπλωμάτης, στρατηγός και οργανωτής, είπε ότι δεν θα διαψεύδει κάθε φορά φήμες ή εικασίες. Άρα, στην πραγματικότητα, ούτε αρνήθηκε, ούτε αποδέχθηκε αυτό το γεγονός. Πράγματι, πολλοί είπαν ότι οι επαφές μεταξύ των εκπροσώπων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Ουκρανικών Εκκλησιών υπάρχουν και γίνονται» - είπε ο Andrew Yurash.
Ενίσχυση της Κωνσταντινούπολης και αποδυνάμωση της Μόσχας
Η νευρική αντίδραση του Πατριάρχη Κύριλλου είναι κατανοητή. Πιθανή εκχώρηση κανονικού καθεστώτος στην Ουκρανική Εκκλησία θα προκαλούσε ένα πολύ σοβαρό πλήγμα για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία θα είχε χάσει την κυριαρχία των πιο πολυάριθμων θρησκευτικών κοινοτήτων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
«Η απότομη θέση του Πατριάρχη Κυρίλλου προς τις Εκκλησίες της Ουκρανίας και του Πατριαρχείου του Κιέβου δεν είναι απροσδόκητη, γιατί είναι ένας από τους σχεδιαστές της σκληρής πολιτικής προς την Ουκρανία και ένας από τους αδιαμφισβήτητες υποκινητές του πολέμου. Ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε την ιδέα του «ρωσικού κόσμου», το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τις περαιτέρω πολιτικές ενέργειες του Προέδρου Πούτιν. Σήμερα η ουκρανική κοινωνία δείχνει ότι δεν είναι διατεθειμένη να συνεχίζει να ανέχεται τη Ρωσική Εκκλησία, στη μορφή που ήταν πριν, αυτή φυσικά η αιτία του μίσους και της οργής στο βωμό του ιδεολογικού ρωσικού μηχανισμού», - δήλωσε ο Andrew Yurash.
Ωστόσο, το ζήτημα της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης δεν έχει μόνο περιφερειακό επίπεδο, δηλαδή αυτό που αγγίζει τα συμφέροντα της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Η αποδυνάμωση του Πατριαρχείου της Μόσχας σημαίνει αυτόματα αύξηση του ρόλου της Κωνσταντινούπολης.
Αν η Εκκλησία της Ουκρανίας θα λάβει το κανονικό καθεστώς, δεν θα ήταν μία απλή μορφοποίηση της κατάστασης στη χώρα Ουκρανία, αλλά ολική μορφοποίηση σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Η ουκρανική εκκλησία θα είχε γίνει πολύ ισχυρός παίκτης και θα είχε ενισχύσει τη θέση του Οικουμενικού Πατριάρχη. Ως έναν ταλαντούχος στρατηγός και γνώστης της τακτικής, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, δεν μπορεί να μην το καταλαβαίνει.
Σύμφωνα με τον Andrew Yurash, ήδη από τώρα ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χαρακτηρίζεται διάφορες κινήσεις που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως μια θετική στάση απέναντι στην ουκρανική εκκλησία. Αλλά το ερώτημα είναι, τι επικρατεί για αυτόν αυτή τη στιγμή: Η οργάνωση της Οικουμενικής Συνόδου ή η ενίσχυση της θέσης του μέσω της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης;
«Είναι σημαντικό τι θα επικρατήσει στο στρατηγικό συμφέρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η επιθυμία να κάνει τη Σύνοδο (και τότε αυτός μπορεί να προβεί σε παραχωρήσεις προς τη Μόσχα, ξεχνώντας, τουλάχιστον για ορισμένο χρονικό διάστημα, το ουκρανικό ερώτημα) ή μήπως η de facto επιθυμία να ενισχύσει τη θέση του με την παροχή στην Ουκρανική Ορθοδοξία του κανονικό καθεστώτος, αναβάλλοντας στην περίπτωση αυτή την προβολή της Οικουμενικού Συνόδου;» - αναρωτιέται ο εμπειρογνώμονας.
Πάροχος Αυτοκέφαλης
Οι θέσεις της Μόσχας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης δεν συμπίπτουν σε πολλά σημεία, ωστόσο μία από τις πλέον βασικές διαφορές είναι ακριβώς το ζήτημα του κανονικού καθεστώτος.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης πιστεύει ότι αυτός, ως πρώτος προς τιμή επικεφαλής στον ορθόδοξο κόσμο, πρέπει να αποφασίζει και με το συντριπτικό μέτρο να επηρεάζει τη διαδικασία της απόκτησης του αυτοκέφαλου. Έτσι, για την αναγνώριση του κανονικού καθεστώτος αρκεί η απλή πλειοψηφία των ορθόδοξων εκκλησιών.
Σήμερα στον κόσμο υπάρχουν 14 Αυτοκεφαλές, σε κατάσταση αμοιβαίας μεταξύ τους αναγνώρισης. Οι περισσότερες εξ αυτών σήμερα υποστηρίζουν τη θέση της Κωνσταντινούπολης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Μόσχα επιμένει όχι για την πλειοψηφία, αλλά για συμβιβασμό. Σύμφωνα με τον Πατριάρχη Κύριλλο, η απόκτησης του νέου αυτοκέφαλου θα πρέπει να γίνει με τη συναίνεση όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών.
«Έτσι, στην πραγματικότητα, η Μόσχα δεν μπορεί να συμφωνήσει με την προτεινόμενη ιδέα της απλής πλειοψηφίας, επειδή σε αυτές τις συνθήκες η Μόσχα δεν έχει καμία πιθανότητα να κερδίσει. Κατά συνέπεια, επιμένει στο συμβιβασμό – στάση απολύτως ψευδής και μη ρεαλιστική σε έναν κόσμο πλουραλιστικής μορφής», - δήλωσε ο Andrew Yurash.
Αποφασιστικός ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος
Ο εμπειρογνώμονας πρόσθεσε ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως σιγά-σιγά παίρνει την πρωτοβουλία στα χέρια του, και καταδεικνύει την πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο. Ενδεικτική αυτής της άποψης ήταν η κατάσταση με την Αυτοκεφαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Τσεχοσλοβακίας.
«Το γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη είναι έτοιμη να δράσει αρκετά αποφασιστικά, αποδεικνύεται μέσα από τα παραδείγματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Τσεχία και στη Σλοβακία, όπου καταργήθηκε το αυτοκέφαλο, το οποίο στην εκκλησία αυτήν είχε παράσχει το 1961 το Πατριαρχείο της Μόσχας.
Με την κατάργηση της εν λόγω πράξης, αναγνώρισε τη νομιμότητα του εκλεγμένου επικεφαλής της Μητρόπολης Rostislav, αλλά μόνον αφού έλαβε το αυτοκέφαλο από την Κωνσταντινούπολη. Πολλοί θεωρούσαν ότι ήταν ένα πολύ δραστικό βήμα, ίσως διαφορετικά αντιληπτό στην παγκόσμια Ορθοδοξία, όμως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, όπως αποδείχθηκε, είναι έτοιμος για ατυποποίητα και αποφασιστικά βήματα. Στην πραγματικότητα, μετά τη μετάβαση της εκκλησίας της Τσεχίας και της Σλοβακίας στην τροχιά του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, η θέση του ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο», - εξηγεί ο Andrew Yurash.
Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς ακόμα να πούμε αν θα προχωρήσει με το ίδιο αποφασιστικό βήμα και στο ουκρανικό ζήτημα, θεωρεί ο ειδικός.
«Ειλικρινά, δεν ξέρω κατά πόσο ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι έτοιμος και διατεθειμένος. Δεν θα ήθελα να κάνουμε εικασίες σε αυτή την ερώτηση. Αλλά στην ιστορία υπάρχουν οι κορυφαίοι περίοδοι, όταν τα ζητήματα, τα οποία δεν λύνονταν για δεκαετίες ή ακόμη και αιώνες, οδεύουν προς τη λύση τους. Θεωρώ ότι τώρα είναι μια τέτοια στιγμή, τώρα που το ζήτημα του κανονικού καθεστώτος της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης είναι πρώτο όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά για και την παγκόσμια Ορθοδοξία. Νομίζω προς το συμφέρουν της παγκόσμιας Ορθοδοξίας θα είναι να συνειδητοποιήσει, ότι δίνοντας τη νόμιμη ιδιότητα στην Ουκρανική Ορθοδοξία ως κανονική αυτοκέφαλη δομή, θα ενισχυθεί. Δεν μπορώ να πω πόσο γρήγορα θα συμβεί αυτό, αλλά ότι τη σημασία αυτού του ζητήματος αναγνωρίζουν και κατανοούν όλοι πλέον είναι γεγονός αναμφισβήτητο», - κατέληξε ο εμπειρογνώμονας.
Σύνταξη, μετάφραση - Ιωάννα Τελιανίδη
Πηγή: 1
