Το τουφέκι του Πούτιν. Πώς να εμποδίσεις τη ρωσική προπαγάνδα στην Ελλάδα
Η ήττα στον πόλεμο πληροφοριών που υπέστη η Ουκρανία το 2014, μπορεί σύντομα να επαναληφθεί
Εννοώ την Ελλάδα, διότι σε αυτή τη χώρα, η κοινή γνώμη επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τους πολιτικούς της και την έγκρισή τους σε αποφάσεις επιπέδου Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΝΑΤΟ και άλλων διεθνών οργανισμών, στις οποίες η Ελληνική Δημοκρατία εντάσσεται ως πλήρες μέλος. Αποφάσεις σχετικές με τη στάση αυτών των διεθνών οργανισμών απέναντι στην Ουκρανία και στη Ρωσία. Μιλώ για την Ελλάδα, γιατί ξέρω καλά τι συνέβη εκεί πριν από τέσσερα χρόνια και τι συμβαίνει τώρα. Δεν θα το καταθέσω με βεβαιότητα, αλλά δεν θα αρνηθώ ότι μια παρόμοια κατάσταση έχει αναπτυχθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ως ανταποκριτής μίας από τις πιο γνωστές ελληνικές εφημερίδες, βρισκόμουν στην Κριμαία κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής. Το σοκ από όσα είχα δει από πρώτο χέρι στην ουκρανική χερσόνησο, εντάθηκε ακόμα περισσότερο μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 2014. Αντί των αναφορών και των σχολίων που θα καταδίκαζαν την εισβολή μιας χώρας στο έδαφος της άλλης, η ελληνική τηλεόραση προτίμησε τις παρελάσεις των Ουκρανών Εθνικιστών οι οποίοι συζητούσαν ως θέμα την καταπίεση της ρωσόφωνης μειονότητας στην Ανατολή της Ουκρανίας. Επιπλέον, προσπάθησα μόνος μου να συνεισφέρω σε μια κάπως πιο αντικειμενική κάλυψη του θέματος και να κινητοποιήσω τους ανθρώπους που είχαν σχέση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ούτως ώστε και εκείνοι να ήταν επίσης αμερόληπτοι στην προσέγγιση αυτού του θέματος. Ακόμα προσπαθώ να καταλάβω το πώς η ρωσική πλευρά κατόρθωσε να καταλάβει πλήρως τις δεσπόζουσες θέσεις στα Μ.Μ.Ε. Και κατέληξα στα εξής συμπεράσματα
Σε πολιτικό επίπεδο, οι προσπάθειες για την ενίσχυση της θέσης της Ρωσίας στην Ελλάδα διαρκούν σχεδόν τρεις αιώνες.
Υπάρχει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού που πιστεύει ότι ο ρωσικός λαός έχει στενούς ιστορικούς δεσμούς με το ελληνικό, και ότι, αν θα είναι απαραίτητο, η Ρωσία θα στηρίξει την Ελλάδα.
Παρά το γεγονός ότι δεν προκύπτει η παραμικρή ιστορική επιβεβαίωση αυτής της διατριβής, το 2014 η ελληνική γη ήταν ακριβώς το εύφορο έδαφος πάνω στο οποίο άρχισαν να καλλιεργούνται μαζικά μια σειρά από μύθοι σχετικά με τη βοήθεια, την οποία τάχα η Ρωσία θα παράσχει στην Ελλάδα για να λύσει το πρόβλημα του εξωτερικού της χρέους. Μερικοί Έλληνες, κουρασμένοι από τη θεραπεία-σοκ της ελληνικής κυβέρνησης και τη λιτότητα, πίστεψαν ότι υπάρχει κάποιος που μπορεί να ανακουφίσει αυτό το φορτίο του χρέους, τα αποτελέσματα του οποίου ήταν η απότομη μείωση των μισθών και των συντάξεων, καθώς και μια γενική πτώση σε όλους τους οικονομικούς δείκτες.
Η ρωσική πολιτική στην Ελλάδα είχε ως στόχο τη διείσδυση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και για να συμβεί αυτό έπαιξε το ρόλο της η κατάσταση, την οποία περιγράφει με ακρίβεια μια αρχαία ελληνική παροιμία: «Στους τυφλούς βασιλεύει ο μονόφθαλμος».
Οι Έλληνες δεν ήταν εξοικειωμένοι με την κατάσταση στην Ουκρανία, καθώς ως μία από τις κύριες πηγές πληροφόρησης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έγινε η Russia Today. Η ρωσική κρατική δικτυακή πολύγλωσση τηλεοπτική εταιρεία, προσανατολισμένη σε ένα ξένο ακροατήριο, η οποία σας επιτρέπει να δημιουργείτε και να διανέμετε γρήγορα και εύκολα, οποιοδήποτε προϊόν πληροφοριών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα τηλεοπτικά προϊόντα, όπως το βίντεο της Russia Today «με τα παιδιά, τα οποία σκότωσαν οι Ουκρανοί εθνικιστές» και «παρελάσεις των νεοναζί στο κέντρο του Κιέβου» τα οποία διανεμήθηκαν στους τηλεθεατές μέσα από τα κορυφαία ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια. Τουλάχιστον στην πρώτη, πιο κρίσιμη περίοδο της ρωσικής παρέμβασης στην Κριμαία.
Και όσο μεγαλύτερο ήταν το ψέμα, τόσο πιο εντυπωσιακά ήταν τα ρεπορτάζ.
Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι αυτό το σχέδιο, παρά τη φαινομενικά πρωτόγονη του αντίληψη, δούλεψε. Εκείνη την περίοδο, οι Έλληνες ανταποκριτές στη Μόσχα περνούσαν την άποψη του Κρεμλίνου, ενώ οι δημοσιογράφοι που κάλυπταν τα γεγονότα απευθείας από την Κριμαία, υπεβλήθησαν σε καταδίωξη κι εκδιώχθηκαν βίαια από Ρώσους πράκτορες, στις αρχές Μαρτίου του 2014, όταν άρχισε να εκτυλίσσεται πλήρως η εικόνα με την κατάσταση στην Κριμαία. Η επέκταση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην περιοχή του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, αντί να αποτελεί το τελευταίο κομμάτι του παζλ για την κατανόηση όλων των επιθετικών σχεδίων της Ρωσίας, λειτούργησε από την αρχή ως παράγοντας, ο οποίος προκαλούσε ακόμα περισσότερη σύγχυση στη μεγάλη εικόνα της κατάστασης.
Μόνο με την πάροδο του χρόνου άρχισε να μειώνεται η αξιοπιστία στα ΜΜΕ του Κρεμλίνου και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να μιλούν για το γεγονός ότι δεν μπορούν να υπάρξουν διασυνοριακές αλλαγές στην Ευρώπη του 21ου αιώνα.
Η κρίσιμη καμπή στην πορεία της πολιτικής πληροφόρησης στην Ελλάδα ήταν το αεροπλάνο των Μαλαισιανών Αερογραμμών, το οποίο καταρρίφθηκε από φιλο-ρώσους τρομοκράτες.
Σταδιακά, αρκετά μέσα ενημέρωσης στην Ευρώπη, καθώς και οι κυβερνήσεις τους, άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η πολιτική του Κρεμλίνου απειλεί όχι μόνο την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας, αλλά είναι επικίνδυνη για τις ίδιες τις δημοκρατίες τους. Και κάπου εκεί θεωρώ ότι έκλεισε το πρώτο μέρος της επίθεσης στον ενημερωτικό χώρο της Ελλάδας, με τη Ρωσία να αναδεικνύεται νικήτρια, υπονομεύοντας την αξιοπιστία των θέσεών της για το μέλλον.
Η ουκρανική εξωτερική πολιτική μπορεί να επικριθεί επειδή δεν έδωσε την πρέπουσα άξια απόκρουσης αυτής της προπαγάνδας κατά την πρώτη, την πιο κρίσιμη περίοδο της εισβολής του επιτιθέμενου στην Κριμαία και στην ανατολική Ουκρανία. Ακούστηκαν μόνο λίγες φωνές ορισμένων δημόσιων προσώπων, μελών της ουκρανικής διασποράς και ελλήνων δημοσιογράφων, οι οποίοι αναμετέδιδαν πληροφορίες βασισμένες σε αμερικανικές πηγές. Είναι πιθανό, οι Ουκρανοί πολιτικοί να θεωρούσαν ότι η Ελλάδα βρίσκεται πολύ μακριά για να ασχολούνται με αυτήν, ή απλά δεν διέθετε αρκετούς πόρους για να εφαρμόσει τη δική της πολιτική ενημέρωσης.
Το αποτέλεσμα παρέμεινε αμετάβλητο: η ρωσική μηχανή προπαγάνδας έγινε ο μόνος παίκτης σε αυτό τον πόλεμο πληροφοριών. Αυτή είναι η γνώμη μου για τα γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί. Και τώρα μερικές σκέψεις για το παρόν.
Ο παραμυθένιος δράκος, ο «ουκρανικός εθνικισμός», αποδείχθηκε ένας άλλος μύθος, και η ψεύτικη υπόσχεση της ρωσικής οικονομικής βοήθειας επίσης δεν μπορεί να αποφέρει άξια αποτελέσματα. Όμως η ρωσική μηχανή προπαγάνδας δεν έχει πει ακόμα τον τελευταίο της λόγο. Φαίνεται ότι το νέο σύστημα επικοινωνίας είναι έτοιμο για να ενεργοποιηθεί και περιμένει μόνο μια καλή ευκαιρία. Πότε θα είναι αυτή η στιγμή; Τι περιμένει;
Είναι γνωστό ότι ορισμένοι εκπρόσωποι των κομμάτων ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, τοποθετούνται ως υποστηρικτές του Κρεμλίνου. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση εμμένει πιστά στη γενική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εφαρμόσει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, ορισμένοι Έλληνες αξιωματούχοι υποστηρίζουν ανοιχτά την κατάργηση αυτών των κυρώσεων. Οι λόγοι που ονομάζουν δεν έχουν καμία σχέση με την ουσία της επιβολής των κυρώσεων, δηλαδή της προσάρτησης της Κριμαίας και του πολέμου στην Ανατολή της Ουκρανίας, αλλά σχετίζονται με καθαρά ελληνικά συμφέροντα, "εμπορικά ή στρατηγικά".
Εάν το ζήτημα της άρσης κυρώσεων επιβάλλεται επειγόντως από μια ομάδα μέσων μαζικής ενημέρωσης, το λεγόμενο όμιλο πληροφοριών, αυτός περιλαμβάνει τουλάχιστον μία από τις κορυφαίες ελληνικές εφημερίδες και τουλάχιστον ένα από τα τηλεοπτικά κανάλια που καλύπτει ολόκληρη τη χώρα. Το σύστημα επικοινωνίας είναι ήδη έτοιμο να ενεργοποιηθεί. Πρόκειται για μέσα ενημέρωσης, που απέκτησε πρόσφατα ο ελληνικής καταγωγής, Ρώσος επιχειρηματίας, Ιβάν Σαββίδης.
Έχει τεράστια επιρροή όχι μόνο σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού αλλά και στον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας. Ο Σαββίδης είναι ο ιδιοκτήτης της ΠΑΟΚ, της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής ομάδας στη Βόρεια Ελλάδα, και κατέχει επίσης πολλές άλλες εταιρείες στην περιοχή. Δεν θα πω ότι τα μέσα ενημέρωσης αποκτήθηκαν για το σκοπό αυτό, αλλά είναι προφανές ότι θα συμμετάσχουν στην επίλυση του προβλήματος που περιγράψαμε παραπάνω. Ο κ. Σαββίδης διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με το Κρεμλίνο και την ελληνική κυβέρνηση. «Όταν (...) είδα την απόδοσή του (του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα), ένιωσα τα ίδια συναισθήματα που είχα όταν άκουσα την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν το 2000» είπε ο κ Σαββίδης σε μια από τις συνεντεύξεις του.
Επιπλέον, ο επιχειρηματίας έχει μεγάλη επιρροή στον ελληνικό πληθυσμό στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και στους Έλληνες που επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα από αυτές τις χώρες.
Εκτός από αυτά που ελέγχει ο κ. Σαββίδης, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πόσα ακόμα ελληνικά μέσα ενημέρωσης βρίσκονται κάτω από την επιρροή του Κρεμλίνου. Αυτή η εικόνα θα καταστεί εντελώς σαφής και φανερή κατά την επόμενη επίθεση πληροφοριών, η οποία, κατά την άποψή μου, θα γίνει πολύ σύντομα. Η μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου, μέσω μικρών ειδικά επιλεγμένων ιστοσελίδων και των ομάδων τους που ειδικεύονται στο τρολάρισμα, δηλαδή στις μορφές κοινωνικής πρόκλησης στο διαδίκτυο, καθημερινά δοκιμάζει το ανοσοποιητικό σύστημα της ελληνικής κοινωνίας και των ελληνικών ΜΜΕ.
Ένα νέο παράδειγμα αποτελεί μια σειρά δημοσιεύσεων, το θέμα των οποίων φέρεται να αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων των Ελλήνων της Ουκρανίας, με την εισαγωγή ενός νέου «νόμου για την εκπαίδευση» στην Ουκρανία. Πρόκειται για το ίδιο επιχείρημα που χρησιμοποιείται με επιτυχία στην Ουγγαρία. Στην Ελλάδα, το χτύπημα δεν είχε το ίδιο αποτέλεσμα λόγω της έγκαιρης αντίδρασης της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων της Ουκρανίας, αλλά αυτό το περιστατικό δείχνει σαφώς ότι η "μηχανή" δεν κοιμάται.
Η μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου είναι ένα όπλο που κρέμεται σε έναν ελληνικό τοίχο και το οποίο σύντομα θα είναι έτοιμο να πυροβολήσει.
Όταν συμβεί αυτό, η ουκρανική πλευρά θα έχει, τουλάχιστον, δύο επιλογές. Μία από αυτές θα είναι να αναθεματίσει αυτή τη μηχανή, όπως γινόταν στο πρόσφατο παρελθόν, να μεταμορφώσει τα πάντα σε μια συναισθηματική σφαίρα και έτσι να αγγίξει ή να αιτιολογήσει με κάποιο τρόπο την αναποτελεσματικότητά της. Ο δεύτερος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσει τα δικά της εργαλεία για να δημιουργήσει ένα αμυντικό σύστημα σε αυτό τον πόλεμο πληροφοριών.
Αυτό θα βοηθούσε να αποφευχθούν τα λάθη του 2014. Μετά την ανάπτυξη της επικοινωνιακής στρατηγικής της Ουκρανίας στην εξωτερική πολιτική, υπάρχουν πολλές τακτικές που είναι γνωστές στους ειδικούς σε αυτόν τον τομέα. Αυτά τα εργαλεία μπορούν να εξελιχθούν σε ένα σύστημα παρακολούθησης και παρέμβασης στα μέσα ενημέρωσης όταν θα εμφανίζονται αρνητικές ή, στις περισσότερες περιπτώσεις, εσφαλμένες αναφορές σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία. Και φυσικά, είναι αναγκαίο να παρακολουθούνται όχι μόνο οι δημοσιεύσεις σχετικά με το θέμα του πολέμου, αλλά και αυτές που αναλύουν την πολιτική κατάσταση στην Ουκρανία, θέματα της εκκλησίας, ιστορικά γεγονότα, και ούτω καθεξής. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να δημιουργηθεί ένα συγκεντρωτικό σύστημα για τον έγκαιρο εντοπισμό και περιορισμό των ψευδών ειδήσεων που αφορούν στην Ουκρανία και στη διάδοση των αρνήσεων με τη μορφή αληθινών πληροφοριών ταυτόχρονα σε διάφορες χώρες.
Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί το πρόγραμμα των επιδοτούμενων επισκέψεων των ξένων δημοσιογράφων στην Ουκρανία, όχι μόνο για να διασφαλιστεί η κάλυψη της κατάστασης στην ζώνη Αντιτρομοκρατικής Επιχείρησης, αλλά και για να δουν από πρώτο χέρι ότι η Ουκρανία είναι μια ευρωπαϊκή χώρα με ανεπτυγμένο πολιτισμό, μορφωμένους ανθρώπους της νεολαίας, η οποία προσπαθεί να προχωρήσει προς τα εμπρός.
Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, υπάρχουν δημόσια πρόσωπα, που εκφράζουν ανοιχτά τη φιλο-ουκρανική στάση τους και αντιτίθενται στις ρωσικές επεκτατικές πολιτικές. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να γίνουν μέλη μιας ομάδας συζήτησης και ενημέρωσης για τα σχετικά θέματα. Το πρακτικό μέρος αυτής της τακτικής μπορεί να πραγματοποιηθεί από τους επικεφαλής των πρεσβειών που διαθέτουν τις σχετικές δεξιότητες, αρκεί μόνο να λαμβάνουν σαφείς οδηγίες από την ηγεσία τους. Επιπλέον, η ουκρανική μειονότητα στην Ελλάδα (η οποία κινητοποιήθηκε αρκετά γρήγορα λόγω του πολέμου στα ανατολικά της Ουκρανίας) θα μπορούσε να διαδραματίσει καίριο ρόλο σε αυτό, επειδή είναι ένα πλήρως ενοποιημένο μέλος της ελληνικής κοινωνίας.
Πρέπει να αναφερθούμε ξεχωριστά και σε επιχειρηματίες που εργάζονται μεταξύ των δύο χωρών, καθώς, εκτός από την ευρύτερη πρόσβαση που έχουν, μπορούν επίσης να συμμετάσχουν ενδεχομένως στη χρηματοδότηση αυτών των εκστρατειών. Και στην Ελλάδα υπάρχουν τέτοιοι επιχειρηματίες. Εάν το Υπουργείο Εξωτερικών ή άλλη αρμόδια αρχή της Ουκρανίας θα αποφασίσει να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα της ρωσικής προπαγάνδας στο εξωτερικό, θα μπορέσει σχετικά εύκολα να βρει τα απαραίτητα εργαλεία αντίδρασης. Εξάλλου, οι αναλυτές και οι πολιτικοί επιστήμονες σε πολλές χώρες του κόσμου αντιμετωπίζουν σήμερα το ίδιο πρόβλημα. Και στο τέλος, θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτά τα εργαλεία θα έπρεπε να είχαμε ετοιμάσει από την προηγούμενη μέρα, έτσι ώστε αύριο θα μπορούσαμε να τα χρησιμοποιήσουμε και να κερδίσουμε τη μάχη για την πατρίδα μας.
Ο Κωνσταντίνος Ονίσενκο είναι δημοσιογράφος, μέλος της Ένωσης Συντακτών των καθημερινών εφημερίδων στην Αθήνα. Πρόσφατα επέστρεψε και ζει στο Κίεβο, ενώ εργάζεται ως εκπρόσωπος της υπηρεσίας Τύπου της Ένωσης Ελλήνων Επιχειρηματιών και Επιχειρήσεων της Ουκρανίας.
Μετάφραση: Ιωάννα Τελιανίδη
Πηγή: dsnews.ua
