Σπεύδε βραδέως: πώς η Ουκρανία κάνει υπομονή μετά το Μαϊντάν
Κάθε επανάσταση καταλήγει σε απογοήτευση. Οι προσδοκίες για την άμεση αλλαγή συγκρούονται με την αδυσώπητη πραγματικότητα και μεγάλο μέρος του πληθυσμού πέφτει σε πικρή και κουραστική απογοήτευση.
Δεν αφορά όμως τους ριζοσπαστικούς, που συνήθως ζητούν ολοσχερή ανανέωση της ελίτ, η οποία κρίνεται υπεύθυνη για την προδοσία του σκοπού. Στη Γαλλία, τη χώρα που έθεσε τη βάση για μεταγενέστερες επαναστάσεις, οι Ιακωβίνοι, με επικεφαλής τον Μαξιμιλιανό Ροβεσπιέρο απαιτούσαν να θεμελιώνεται στον τρόμο η νέα αρετή της δημοκρατίας.
Η Ουκρανία, μετά το Μαϊντάν δεν έχει ακόμα υποφέρει από τη «πάθηση» που περιγράφεται στο Anatomy of Revolution («Ανατομία της Επανάστασης») του Κρέιν Μπρίντον (Crane Brinton), αλλά παρουσιάζει κιόλας κάποια ανησυχητικά συμπτώματα. Οι Ουκρανοί κατακρίνουν την κυβερνητική δράση ως παράνομη. Πολλοί ελπίζουν σε ένα τρίτο Μαϊντάν για να πάρουν το αίμα τους πίσω με βίαιο τρόπο. Αντιδρούν υπερβολικά σε κάθε παραβίαση του νόμου. Φυσικά, μετά από 25 χρόνια διεφθαρμένης διακυβέρνησης οι Ουκρανοί θέλουν τους ηγέτες τους να είναι άγιοι.
Πολλοί Ουκρανοί μπλόγκερ θα μπορούσαν να είχαν γράψει τα τρομακτικά λόγια του Ροβε
σπιέρου:
«Τώρα, ποια είναι η θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής ή λαϊκής κυβέρνησης, δηλαδή το ουσιώδες κίνητρο που την στηρίζει και την κινητοποιεί; Η αρετή. (…)
Όταν όμως από θαυμαστά αποτελέσματα θάρρους και λογικής, ένας ολόκληρος λαός κάνει κομμάτια τις αλυσίδες του δεσποτισμού προκειμένου να φτιάξει από τα κομμάτια τους τρόπαια στην ελευθερία (…) Αν τότε δεν φτάσει στα ύψη του πεπρωμένου του, δεν μπορεί να είναι λάθος κανενός παρά αυτών που κυβερνούν.
(…) σε μια τέτοια κατάσταση, ο πρώτος πρακτικός κανόνας της πολιτικής σας πρέπει να είναι ότι καθοδηγούμε τον λαό με τον λόγο, και τους εχθρούς του λαού με τον τρόμο.
Αν ελατήριο της λαϊκής κυβέρνησης σε κατάσταση ειρήνης είναι η αρετή, ελατήριο της λαϊκής κυβέρνησης σε επαναστατική κατάσταση είναι συγχρόνως η αρετή και ο τρόμος: η αρετή δίχως την οποία ο τρόμος είναι ολέθριος, ο τρόμος δίχως τον οποίο η αρετή είναι ανίσχυρη. Ο τρόμος δεν είναι άλλο πράγμα από την καίρια, αυστηρή και άτεγκτη δικαιοσύνη. Είναι απόρροια της αρετής. Είναι λιγότερο μια επιμέρους αρχή και περισσότερο συνέπεια της γενικής αρχής της δημοκρατίας εφαρμοσμένης στις επιτακτικότερες ανάγκες της πατρίδας μας».
Ασφαλώς, η ουκρανική πολιτική ελίτ είναι βαθιά διεφθαρμένη, και η δέσμευσή της να εξαλείψει τη εν λόγω διαφθορά πόρρω απέχει από το επιθυμητό. Ασφαλώς, η Ουκρανία χρειάζεται καλύτερη ελίτ, αγνότερη ελίτ, εντιμότερη ελίτ. Ασφαλώς, η Ουκρανία χρειάζεται πιο επαρκή, δραστική και ιδιαίτερη ελίτ.
Παρ' όλα αυτά, «έχουμε ό,τι έχουμε», όπως είπε ο πρώην Πρόεδρος της Ουκρανίας Λεονίντ Κραβτσούκ (Leonid Kravchuk). Δε θα καλυτερέψει η ισχύουσα ελίτ, αν η ουκρανική κοινωνία, τα ΜΜΕ και ο δυτικός κόσμος την θεωρούν ανεπανόρθωτα διεφθαρμένη και επιμένουν να φύγει. Σίγουρα οι πολιτικοί μας είναι διεφθαρμένοι και σίγουρα πρέπει να φύγουν, αλλά πριν φωνάζουμε «Πάρτε τα κεφάλια τους!», ας σκεφτούμε λίγο: ποιοί άγιοι θα πάρουν τη θεση τους;
Η εμμονή με την ηθική καθαρότητα δεν υπηρετεί τον σκοπό. Οι άγιοι ονομάζονται έτσι, ακριβώς γιατί αποτελούν την εξαίρεση στον κανόνα. Οι περισσότεροι άνθρωποι – και οι περισσότεροι πολιτικοί – έχουν μια κλίση προς την αμαρτία. Αυτό ισχύει τόσο για μίζερες δημοκρατίες όπως στην Ουκρανία, όσο και για δυσλειτουργικές δημοκρατίες (σύγχρονες ΗΠΑ), δημοκρατίες μετά το ολοκληρωτικό καθεστώς (η Γερμανία του Konrad Adenauer), απολυταρχικές δημοκρατίες (η Γαλλία του Charles de Gaulle), ανελεύθερες δημοκρατίες (η Ουγγαρία του Viktor Orban) και ευνοϊκές δημοκρατίες (ο Καναδάς του Justin Trudeau). Δυτικοί ηγέτες και τα ΜΜΕ είναι ιδιαίτερα υποκριτικοί όταν επιμένουν στο να συμμορφώνονται οι Ουκρανοί με ηθικά κριτήρια που οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι (οι οποίοι υποδέχονται θερμά τα παράνομα κέρδη των Ουκρανών ολιγαρχών) παραβιάζουν τακτικά.
Οι ακόλουθοι του Ροβεσπιέρου στη σημερινή Ουκρανία δεν έχουν καθόλου δίκιο στην αρετή. Δεν αποτελεί και ποτέ δεν έχει αποτελέσει μια προϋπόθεση συστηματικής αλλαγής. Ακόμα και αν την είχε αποτελέσει, θα ζούσαμε σε σπηλιές τώρα. Ωστόσο, αν οι αμαρτωλοί άντρες και γυναίκες ξεκινούν να αλλάζουν θεσμούς – αργά, υπομονετικά, όχι τέλεια και με το ζόρι – τότε το σύστημα θα αλλάξει και η ηθική συμπεριφορά θα επικρατήσει.
Η αρετή, όπως και κάθε επιτυχημένη αλλαγή, προέρχεται από καλή δουλειά, και όχι από λαιμητόμους.
Μετάφραση: Αλίνα Σκιντάνοβα
Πηγή: IAC
